به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، روزنامه‌های «فرهیختگان»، «صبح نو» و «اعتماد» به موضوع تصویب پیش‌نویس برنامه 25 ساله ایران و چین پرداخته‌اند که مهم‌ترین بخش‌های این گزارش‌ها را در ادامه می‌خوانید.
فرهیختگان:
به‌تازگی پیش‌نویس برنامه 25 ساله ایران و چین در هیات دولت به تصویب رسید تا دوطرف با استفاده از این نقشه‌راه برای تداوم همکاری دوجانبه اطمینان خاطر پیدا کنند.
اینکه چرا این توافق که در ژانویه 2016 و در جریان سفر شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین به تهران پیشنهاد شده، پس از سه سال و نیم به‌تصویب می‌رسد و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه مامور پیشبرد آن می‌شود، بی‌ارتباط با شرایط زمانی این پیشنهاد و نوع نگاه دولت در حوزه سیاست خارجی نبوده است.
درباره مفاد این برنامه به‌طور دقیق نمی‌توان سخن گفت، چراکه عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه تمام گمانه‌زنی‌ها در این باره را رد کرده، اما با توجه به بازه ارائه این پیشنهاد به ایران که در زمستان 1394 یعنی چندماه پس از اجرای برجام بوده است، به نظر نمی‌رسد که مفاد آن در آن زمان غیرمتوازن بوده باشد.
ایران در آن زمان از این فرصت استفاده نکرد و به شکل‌های گوناگون طرف چینی را تحقیر کرد و فضایی را در اختیار شی جین پینگ قرار داد که فاقد برخی امکانات بهداشتی بود.
تهران در جریان این سفر، سندی را با طرف چینی امضا کرد که یکی از بندهای آن اعلام می‌کرد باید دو کشور یک سند جامع راهبردی برای همکاری‌های خود در همه زمینه‌ها داشته باشند، اما این سند آن‌گونه که باید پیگیری نشد تا سال گذشته طرف چینی با توجه به وضعیت جدید تغییراتی را اعمال کند و آن را به تهران ارائه دهد.
البته درحال‌حاضر مفادی از توافق تا نهایی شدن آن اعلام نخواهد شد، اما بررسی رفتار چین در سایر قراردادها نشان می‌دهد که پکن قراردادهایی عمدتا کوتاه‌مدت به امضا می‌رساند، ولی با توجه به رفتار سیاست خارجی ایران به‌ویژه در دولت فعلی، پکن به ثبات در این حوزه اطمینان نداشته و بر همین اساس چنین برنامه‌ای را به ایران پیشنهاد کرده است.
دولت هفت سال سیاست خارجی خود را در غرب تعریف کرده بود
همان‌قدر که این برنامه می‌تواند برای ایران حائز اهمیت باشد، پیگیری آن در دولتی که هفت سال سیاست خارجی خود را در غرب تعریف کرده بود هم دارای اهمیت است.
اگر سیاست‌های راهبردی ایران در غرب آسیا را -که عمدتا در مجموعه‌ای متشکل از وزارت خارجه و سایر نهادهای مسئول تعیین می‌شود و معمولا روند مشخصی را دنبال می‌کند- در نظر نگیریم، تقریبا در سایر نقاط دنیا، تهران فاقد یک استراتژی و سیاست مشخص بوده است. همین موضوع نیز باعث شده منافع ایران در سایر نقاط دنیا، با وجود روابط بسیار دوستانه و مستحکم «حداقلی» باشد.
به‌عبارت ساده‌تر می‌توان گفت که ایران در سیاست خارجی خود «آرزو» دارد، ولی «برنامه»ای ندارد، از همین رو با روی کار آمدن هر دولتی، چرخش‌هایی تا 180 درجه در راهبردهای بین‌المللی رقم می‌خورد. نمونه آن در پرونده ونزوئلا به‌خوبی قابل‌مشاهده است.
ایران در برهه‌ای بخشی از تمرکز سیاست خارجی خود را روی آمریکای لاتین، کشورهای ونزوئلا و بولیوی گذاشت و توانست به‌ویژه در صنعت ساختمان‌سازی سود قابل‌توجهی هم کسب کند. در برهه‌ای دیگر اما ونزوئلا در سیاست خارجی ایران عملا اهمیت خود را از دست داده بود و با وجود اینکه نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور به ترکیه سفر کرده بود، ایران حاضر به دعوت از او برای سفر به تهران نشد.
بااین‌حال در اسفند سال پیش، ایران که به‌دلیل تحریم‌ها امکان صادرات فرآورده‌های نفتی خود را به‌راحتی ندارد، پنچ کشتی حامل فرآورده‌های نفتی را به ونزوئلا ارسال کرد و هزینه آن را به‌صورت کامل دریافت کرد.
چرخش‌هایی اینچنینی در حوزه بین‌الملل سبب شده کشورها در توافقات و تعاملات با ایران این موضوع را مورد توجه قرار دهند و حساب ویژه‌ای روی همکاری با ایران باز نکنند و تهران را شریکی غیرقابل‌اطمینان تصور کنند.
صبح نو:
چرخش به شرق
سند همکاری بلندمدت و راهبردی میان تهران و پکن که پیش‌نویس آن در هیات‌دولت به تصویب رسید، نخستین همکاری کلان و بلندمدت با یک قدرت بزرگ در چهل‌سال گذشته و دوران پس از انقلاب اسلامی است. تصویب این سند از سوی طرف چینی و نهایی و اجرایی شدن آن، می‌تواند به معنای چرخش کامل به سمت شرق تلقی شود. در واقع، ممکن است به معنای انتخاب نهایی باشد؛ ترجیح نهایی شرق به غرب.
با این حال سوالی که بلافاصله مطرح می‌شود این است که چرا جمهوری اسلامی ایران و دولت تدبیر و امید به‌عنوان قوه اجرایی آن، پیش‌نویس نهایی برنامه 25ساله همکاری‌های دو کشور را پنج سال و 6ماه پس‌از سفر مهم رییس‌جمهوری چین به ایران، تأیید و تصویب و به مرحله اجرایی شدن گذاشته است؟
آیا امکان نداشت که همزمان با بهبود شکننده روابط با غرب، در جبهه شرق هم سرمایه‌گذاری می‌کردیم و از مواهب روابط با کشورهایی نظیر چین، بهره‌مند می‌شدیم؟ برخی تحلیلگران معتقدند که امضای سند برجام با غرب، باعث دوری ایران از کشورهای حوزه شرق از جمله چین شد.
بی‌محلی به چین پس از برجام مسبب بی‌اعتمادی پکن به تهران
یکی از این تحلیلگران ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان است. او معتقد است که «وقتی برجام به امضا رسید، یک سری بی‌محلی‌هایی به چینی‌ها کردیم و همین بی‌محلی‌ها، در طرف چینی، بی‌اعتمادی ایجاد کرد.»
رحیم‌پور با اشاره به موانع پیشرفت سند همکاری‌های 25ساله از سوی چینی‌ها نیز تاکید کرد: چینی‌ها در سیاست‌های منطقه‌ای خود، سعی می‌کنند توازن ایجاد کنند. اقدامات آنها در سیاست خارجی، با تبلیغات و یک‌‌سویه‌نگری همراه نیست و وقتی صحبتی مطرح می‌کنند، مراقب عربستان، رژیم اسرائیل، هند و پاکستان هم هستند و بنابراین در این شرایط، تلاش می‌کنند اقدامات حساسیت‌برانگیز نداشته باشند.
وی با بیان اینکه به نتیجه رسیدن اسناد راهبردی میان کشورها از جمله سند 25ساله میان ایران و چین، بستگی به منافع کشورها دارد، گفت: چینی‌ها معمولاً خود را مقید نمی‌بینند. البته در قبال برخی کشورها مثل پاکستان، چون رابطه با این کشور، به‌دلیل مشکل حادشان با هند، برایشان راهبردی است بسیار مقید هستند.
معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان در پاسخ به این سؤال که چنانچه دو طرف برای اجرایی شدن سند همکاری‌های 25ساله اهتمام داشته باشند، این سند چه مزایایی در پی خواهد داشت، گفت: چینی‌ها، چهار سطح سند راهبردی با دیگر کشورها دارند که ایران از سطح سوم این سند برخوردار است؛ یعنی راهبردهای ما برای چینی‌ها در سطح یک و دو هم نیست. بر این اساس می‌فهمیم چینی‌ها چگونه به ما نگاه می‌کنند.
وی با بیان اینکه از جزئیات این سند راهبردی کسی اطلاعی ندارد، تاکید کرد: چنین سندهایی مثل قانون اساسی است که در چارچوب آن، کشورها می‌آیند نسبت به یکدیگر تعهداتی می‌دهند که از آن تخطی نکنند و آن را اجرایی کنند و اگر اجرایی نکردند، در حدفاصل 6ماه گلایه‌های خود را مطرح کنند. اگر کشورها با هم سند بلندمدت داشته باشند و به آن پایبند باشند؛ خوب است اما باید موانع آن را هم دید.
اعتماد:
با اظهارنظر تازه سخنگوی وزارت امور خارجه درباره پیش‌نویس «برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین» فاز تازه‌ای از گمانه‌زنی درباره سرمایه‌گذاری 400 میلیارد دلاری پکن در ایران آغاز شده است.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه این سند را «افتخارآمیز» و «به نفع منافع دو کشور» خوانده و عنوان کرده که «این سند ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی را دربر‌می‌گیرد و احتمالا در آینده و پس از تصویب نهایی می‌تواند به‌طور کامل منتشر شود.»
اما این برنامه 25 ساله «راهبردی» ایران و چین چیست و چه بخش‌هایی دارد؟ پاسخ اولیه به این سوال این است که هرگونه توضیحی درباره جزییات این برنامه، در حد «گمانه‌زنی» است و موضع رسمی هیچ یک از دو کشور نیست.
بیش از هر چیز، این سرمایه‌گذاری چین، به معنای تزریق سالانه 16 میلیارد دلار به اقتصاد ایران است که البته زیربنای آن در سال 2016 تحت عنوان «ساختار شراکت استراتژیک ایران و چین» ریخته شد.
قرار بر این بود که چین 260 میلیارد دلار در بخش نفت، گاز و پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری کند؛ بخش قابل توجهی از این سرمایه‌گذاری چینی‌ها طی ۵ سال نخست اجرای قرارداد ۲۵ساله با آنها به صنعت نفت و گاز ایران تزریق شود و مابقی آن به صورت مرحله‌ای و بر اساس توافق دو طرف از سوی پکن در ایران انجام شود.
چینی‌ها همچنین قرار است در قالب توافق شراکت جامع استراتژیک با ایران ۱۲۰ میلیارد دلار در حوزه توسعه زیرساخت‌های تولید و حمل و نقل در ایران سرمایه‌گذاری کنند که بخش قابل توجهی از این سرمایه‌گذاری هم در ۵ سال نخست انجام خواهد شد و مابقی آن به صورت دوره‌ای و بر اساس توافق دو کشور به بخش صنعت و حوزه حمل و نقل ایران تزریق می‌شود.
سرمایه چینی در خاورمیانه
البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در کشورهای مختلف دنیا یک چیز «عادی» محسوب می‌شود و چندان عجیب نیست.
چنانکه بر اساس آمار و ارقام موجود، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در دنیا از سال 2009 تا سال گذشته میلادی هشت برابر شده است. همین 5سال پیش، بر اساس آمار و ارقام موجود، رقم سرمایه‌گذاری خارجی چینی‌ها، به 140 میلیارد دلار رسیده بود.
عمده این سرمایه‌ها نیز به سمت بخش انرژی در کشورهای مختلف رفته است. چینی‌ها در 24 کشور آفریقایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در نیجریه 21 میلیارد دلار، در اتیوپی و الجزایر 30 میلیارد دلار و در آنگولا و آفریقای جنوبی 20 میلیارد دلار. بخش بزرگی از سرمایه‌گذاری خارجی چینی‌ها نیز در منابع انرژی دنیا متمرکز شده است.
در حال حاضر بخش عمده‌ای از منابع انرژی مورد نیاز چین، از راه اقیانوس هند و بخش پایینی و متصل‌کننده اقیانوس هند به خاورمیانه موسوم به دریای عرب تامین می‌شود. اما هدف بزرگ پکن، دسترسی به آب‌های خلیج‌فارس و منابع انرژی خاورمیانه است. چینی‌ها از 4 سال پیش با یک سرمایه‌گذاری 50 میلیارد دلاری در بندر گوادر پاکستان، به دنبال تحقق این رویا بوده‌اند.
بهشت نیروی کار ارزان
شوک‌های ارزی به وقوع پیوسته و پی در پی در ایران که از سال‌های ابتدایی دهه 90 خورشیدی شکل گرفته، اثرات ریزودرشتی در اقتصاد ایران خواهد داشت که یکی از آنها، «ارزان‌تر» شدن نیروی کار ایران به نسبت دیگر کشورها خواهد بود.
برخی کارشناسان معتقدند این نیروی کار ارزان مانند مکانیسم «مشوق سرمایه‌گذاری خارجی» عمل خواهد کرد. الگویی که پیش از این در کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز دیده شده و هزینه‌های تولیدی را برای سرمایه‌گذاران کاهش داده است.
شرکت‌های چینی برای حضور در ایران نیاز به نیروی کار ارزان در کنار سیستم حمل و نقلی دارند که با اجرای این توافقنامه، علاوه بر اینکه محصولاتی با مشخصات شبیه به تولیدات آنها در چین تولید خواهد شد؛ امکان تولید و صادرات کالاهای تولید شده در ایران فراهم می‌شود.
انتهای پیام/
