هر آنچه درباره جنگل‌های کردستان باید بدانید/از تخریب تا اجرای برنامه‌های احیا

به گزارش خبرگزاری فارس از سنندج، امروزه بحث منابع طبیعی و محیط زیست از جمله مسائلی است که در بسیاری از محافل علمی جهان و حتی مجلات و روزنامه ها به وفور دیده و شنیده می‌‌شود و در اکثر موارد هشدارها جدی و در مورد تخریب منابع طبیعی و محیط زیست و به خطر افتادن قابلیت سکونت کره زمین است.

پژوهش‌هایی که در چند ساله اخیر صورت گرفته و تغییرات عظیمی که در شرایط طبیعی کره زمین به وقوع پیوسته بیانگر آن است که کره زمین در حال گرم شدن و جنگل‌های آن در حال نابودی است.

قدرت تولید مواد غذایی در سطح جهان به علت فرسایش خاک و بهره‌برداری بی‌رویه از زمین و آب در حال کاهش است، بسیاری از شهرهای بزرگ جهان هوایی فوق العاده آلوده دارند، هوایی پر از اکسید کربن و ترکیبات سرب و گوگرد که همگی برای سلامتی انسان مضرند، فراوانی و تشدید سیلاب‌ها بویژه در سال‌های اخیر حکایت از بروز اوضاع نابسامانی دارد که بر سر منابع طبیعی تجدید شونده آمده است.

این در حالی است که هر سال حجم وسیعی از جنگل‌های جهان از بین می روند در حالیکه این جنگل‌ها سهم قابل توجهی در تولید اکسیژن، پالایش هوا، جلوگیری از فرسایش خاک و بروز سیلاب دارند.

جنگل‌های زاگرس با وسعت بیش از پنج‌ میلیون هکتار یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های ایران هستند که به دلایل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و بوم شناختی از عرصه‌های کلیدی ایران محسوب می‌شوند و جنگل‌های استان کردستان که بخش عظیمی از جنگل‌های غرب کشور و زاگرس شمالی را شامل شده در حوضه آبریز رودخانه‌های سیروان و زاب و نیز شهرستان‌های بانه، سروآباد، مریوان، کامیاران و بخشی از سنندج گسترش دارد.

استان کردستان با داشتن منابع‌طبیعی مناسب و جنگل‌ها و مراتع غنی دارای توانمندی‌های قابل ملاحظه‌ای در زمینه تولیدات‌گیاهی جنگلی و مرتعی می‌باشد، چشمه ساران فراوان، رودخانه‌های خروشان، خاک مستعد، هوای معتدل، جنگل سرسبز، مراتع گسترده، انبوه درختان، درختچه‌ها و گیاهان ارزشمند با تنوع ژنتیکی فوق‌العاده و گونه‌های خوراکی و دارویی و هزاران پدیده چشم‌نواز و روح‌انگیز از ثروت‌های خدادادی این خطه است.

جنگل‌ها و مراتع یکی از بزرگترین نعمت‌های خدادادی است که ضرورت حفظ و حراست از آن و نیز امانت‌داری برای نسل‌های آینده یکی از وظایف مهم و حیاتی برای همه انسان‌هاست در همین راستا به منطور آشنایی با وضعیت جنگل‌های استان کردستان با دکتر لقمان قهرمانی دانشیار دانشگاه کردستان و دارای مدرک دکترای تخصصی بیومتری جنگل مصاحبه‌ای داشتیم که در زیر مشروح آن را می‌خوانید.

سهم کردستان از عرصه‌های طبیعی کشور 1.3 درصد است

فارس: سهم استان کردستان از جنگل و مرتع کشور چقدر است؟

اگر مساحت استان کردستان را 29 هزار و 370 کیلومترمربع در نظر بگیریم نسبت به مساحت کل کشور که یک میلیون و 648 هزار و 195 کیلومترمربع است استان کردستان 1.8 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است.

براساس سرشماری نفوس و مسکن ایران در سال 85 جمعیت استان کردستان حدود 1 میلیون و 603 هزار و 11 نفر بود که 66 درصد آن در مناطق شهری و 34 درصد آن در مناطق روستایی سکونت دارند. تراکم نسبی جمعیت یعنی نسبت جمعیت به مساحت استان معادل 55 نفر در کیلومتر مربع است.

میانگین بارندگی استان براساس آمار 30 ساله‌ 540 میلی متر در سال است که این مقدار حدوداً دو برابر میانگین کشوری است.

مساحت عرصه‌های طبیعی استان کردستان شامل جنگل و مرتع براساس گزارشات رسمی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری یک میلیون و 773 هزار  و 328 هکتار است که بر این اساس 60 درصد از مساحت استان را جنگل و مرتع به خود اختصاص می‌دهد. 

اگر مساحت عرصه‌های طبیعی ایران را 140 میلیون هکتار درنظر بگیریم ( 34 میلیون هکتار بیابان، 14 میلیون هکتار جنگل و 92 میلیون هکتار مرتع)، 1.3 درصد عرصه‌های طبیعی کشور در استان کردستان واقع شده است که حدود 48 درصد آن را مرتع تشکیل می دهد اما آمارهایی که راجع به مساحت جنگل‌های استان داریم متفاوت است.

در وضعیت فعلی با استناد به آمار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، مساحت جنگل‌های استان 373 هزار هکتار است. گروه مطالعاتی هامون در بررسی که برای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در سال 1372 انجام داده؛ مساحت جنگل‌های استان را 242 هزار و 158 هکتار گزارش نموده است.

مساحت جنگل‌های استان در سال 1332 حدود 500 هزار هکتار گزارش شده که مقایسه آن با مساحت فعلی جنگل‌های استان (373000 هکتار) که حدود 130 هزار هکتار (26 درصد) از مساحت عرصه‌های جنگلی استان کاهش یافته است. پس تخریب و نابودی عرصه‌های طبیعی استان و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی و باغات کم بازده یک مشکل جدی است.

متوسط سرانه جنگل در کردستان 0.3 هکتار است

متوسط سرانه جنگل در استان کردستان 0.3 هکتار است در حالی که این رقم در کشور 0.2 است که این نشان می‌دهد سرانه جنگل در استان از میانگین کشوری بیشتر است. این نسبت در دنیا 0.65 هکتار است.

فارس: ساختار جنگل‌های کردستان به چه صورت است؟ چه گونه‌هایی در جنگل‌های این استان وجود دارد؟

جنگل‌های استان کردستان جزو جنگل‌های زاگرس و زاگرس شمالی به حساب می‌آید، تنوع گونه‌ای در جنگل‌های کردستان پایین است، گونه‌های اصلی جنگل‌های استان سه گونه بلوط برودار، مازودار و وی ول هستند که بالای 90 درصد جنگل‌های استان را همین سه گونه به خود اختصاص می‌دهند.

همراه با این سه گونه بلوط، تعدادی گونه همراه هم داریم که مهمترین آنها بنه، بادام، زالزالک و گلابی وحشی است که کمتر از 10 درصد جنگل‌های استان را به خود اختصاص داده اند که این خود نگران کننده است. چرا که که تنوع گونه ای در جنگل‌های استان پایین است و این تنوع پایین اکوسیستم‌های جنگلی، پایداری آنها را تحت تأثیر قرار داده و خطر نابودی آنها را افزایش می‌دهد. در واقع اکوسیستم‌های طبیعی هرچقدر متنوع‌تر باشند مقاومتشان در مقابل شرایط نامساعد طبیعی بیشتر است.

حضور کم‌رنگ گونه‌های همراه نشان می‌دهد که وضعیت این جنگل‌ها از نظر تنوع گونه‌ای در گذشته بهتر از امروز بوده است. حضور حتی کمرنگ همین گونه‌های همراه به ما می‌گوید که جنگل‌های استان در گذشته از نظر تنوع گونه‌ای وضعیت بهتری داشته و در طول سالیان این تنوع گونه‌ای کاهش پیدا کرده که این فرسایش گونه‌ای می‌تواند نگران‌کننده باشد.

جنگل‌های استان کردستان از نظر موجودی چوب یعنی حجم چوب در واحد سطح جزو جنگل‌های ضعیف هستند. حجم چوبی که در هر هکتار از عرصه‌های جنگلی استان وجود دارد کمتر از 5 مترمکعب است و در بهترین نقاط جنگل‌های استان این رقم به 15 الی 20 مترمکعب می‌رسد که موجودی بسیار پایینی است.

از نظر تاج پوشش قسمت عمده جنگل‌های استان تاج پوشش ضعیف دارند در سطح استان جنگل‌هایی با تاج پوشش بیشتر از 50 درصد نداریم (به استثنای لکه‌هایی محدود در برخی مناطق). در کل تمام جنگل‌های استان تاج پوشش زیر 50 درصد دارند.

درصد بالایی از جنگل‌های کردستان در کلاس مخروبه و تاج پوشش کمتر از 5 درصد قرار دارند

گروه مطالعاتی هامون جنگل‌های استان را از نظر تاج پوشش به سه گروه نیمه‌انبوه با تاج پوشش 25 تا 50 درصد، تنک با تاج پوشش 5 تا 25 درصد و مخروبه با تاج پوشش کمتر از 5 درصد تقسیم کرده است که بیشتر جنگل‌های استان کردستان در کلاس مخروبه و تاج پوشش کمتر از 5 درصد قرار می‌گیرند. 143 هزار هکتار از جنگل‌های استان دارای تاج پوشش کمتر از 5 درصد، حدود 45 هزار هکتار دارای تاج پوشش 25 تا 50 درصد و حدود 53 هزار هکتار هم دارای تاج پوشش بین 5 تا 25 است.

در سال 68 رویش جنگل‌های استان بین نیم تا یک مترمکعب در هکتار در سال و در سال 1372 گروه مطالعاتی هامون رویش جنگل‌های استان را بین 0.1 تا 1.5 مترمکعب در هکتار در سال گزارش نموده که این آمار ناامید کننده است.

در شرایط کنونی جنگل‌های استان بدلیل شرایط خاصی که دارند نه تنها نمی‌توانند از نظر تولید چوب ایفای نقش کنند؛ بلکه در ارائه نقش‌های خدماتی هم دچار مشکل هستند لذا ما باید در این زمینه به هوش باشیم و اگر آنها را احیا و بازسازی کنیم می‌توانیم به ارائه نقش‌های خدماتی این جنگل‌ها امیدوار باشیم.

جنگل‌های کردستان به عنوان جنگل‌های حفاظتی و حمایتی اعلام شده‌اند

فارس: برای حفاظت از جنگل‌های استان تا امروز چه اقداماتی انجام شده است؟

طبق اسناد موجود جنگل‌های استان کردستان از قبل از انقلاب توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری به عنوان جنگل‌های حفاظتی و حمایتی اعلام شدند یعنی هرگونه بهره‌برداری، برداشت و استفاده از این جنگل‌ها ممنوع اعلام شده است؛ منتهی با توجه به وابستگی که مردم منطقه به این جنگل‌ها داشتند هیچ وقت این قانون به صورت کامل اجرا نشده و اگرچه برای افرادی که از این عرصه‌ها استفاده کردند جریمه‌های اقتصادی تعیین شده اما تا امروز این جریمه‌های اقتصاد نتوانسته مانع از استفاده‌های سنتی از این جنگل‌ها شود.

در واقع اگرچه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، جنگل‌های استان را حفاظتی و حمایتی اعلام کرده ولی بهره‌برداری‌های سنتی از گذشته وجود داشته و همچنان هم ادامه دارد، اما متأسفانه بحث جریمه‌های اقتصادی هم نتوانسته تا امروز مانع تخریب این منابع باارزش شود.

وقتی یک قانونی در اجرا ناموفق است پس باید یک بازبینی شود بعد از گذشت 6 دهه از تشکیل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری متصدیان امر باید بازبینی کنند که چرا جنگل را حفاظتی و حمایتی اعلام کردند، جریمه اقتصادی تعیین کردند ولی مردم باز به استفاده و بهره‌برداری  از این جنگل‌ها ادامه می‌دهند.

بهره‌برداری‌های سنتی از جنگل‌ها را به رسمیت بشناسیم

فارس: آیا برای جلوگیری بهره‌برداری‌های سنتی از جنگل‌های استان راهکاری وجود دارد؟

بهره‌برداری‌های سنتی رایج از جنگل‌های استان کردستان که بیشتر در دو شهرستان بانه و مریوان انجام می‌شود شامل گلازنی (یعنی قطع سرشاخه درختان بلوط و استفاده از برگ برای تعلیف زمستانه دام و استفاده از شاخه‌ها به عنوان سوخت)، بهره‌برداری از شیره سقز درختان بنه، برداشت گزو از درختان مازودار، برداشت گال ها و بذر درختان بلوط، زغال گیری وکشاورزی در کف جنگل است.

اگر به اجرایی‌شدن قانون حفاظتی و حمایتی بودن جنگل‌های استان اعتقاد داریم باید مشارکت مردمی را جلب کنیم. یعنی جلب مشارکت مردم مهمترین راهکار برای اجرایی شدن این قانون است و برای اینکه مشارکت مردمی را جلب کنیم راهکار اصلی این است که ما بهره‌برداری‌های سنتی فعلی را به رسمیت بشناسیم. یعنی ما نباید منکر وضعیت موجود باشیم.

اتفاقی که افتاده این است که سازمان جنگل‌ها این بهره‌برداری‌های سنتی را تخریب و افرادی که اقدام به این نوع بهره‌برداری می‌کنند را مجرم می‌داند و این موضوع باعث شده که کارشناسان امکان قرار گرفتن در کنار بهره‌برداران محلی را از دست بدهند.

اگر ما بتوانیم مشارکت مردمی را جلب کنیم و در کنار مردم قرار بگیریم می‌توانیم اشکالات کار و اثرات منفی که استفاده‌های سنتی ساکنان محلی بر روی جنگل می‌گذارد را شناسایی کنیم و شیوه صحیح و علمی بهره‌برداری همراه با حفظ این منابع و بهبود شرایط آنها را به بهره برداران محلی نشان دهیم.

دلیل وابستگی مردم محلی به عرصه‌های جنگلی باید مشخص شود

از طرف دیگر ما باید دلیل استفاده مردم از عرصه‌های جنگلی و مرتعی را شناسایی کنیم. اینکه چه دلیلی دارد که مردم از شیره سقز استفاده می‌کنند؟ چرا مردم از برگ درختان بلوط برای تعلیف دام‌هایشان استفاده می‌کنند؟ در صورتی که شاید برگ درختان بلوط از نظر ارزش غذایی نسبت به علوفه‌های مرتعی ارزش تغذیه‌ای پایینی هم داشته باشد و عملکرد پایین دامداری های سنتی را به همراه داشته باشد، ما باید در کنار مردم قرار بگیریم و دلیل وابستگیشان را به عرصه‌های جنگلی مشخص کنیم وقتی دلیل این وابستگی مشخص شد ما می‌تواینم گام‌های بعدی را برداریم.

از نظر من نکته‌ مهم برای مدیریت جنگل‌های استان این است که ما باید به جای اینکه به مردم فشار بیاوریم باید به مسئولین فشار بیاوریم یعنی ما باید مسئولین را متقاعد کنیم که منابع طبیعی ارزشمندند و خدمات ارزشمندی دارند که در صورت نابودی آنها به هیچ عنوان نمی‌توان در آینده منابع جایگزینی داشته باشیم که بتواند خدمات منابع طبیعی را ارائه دهند.

جنگل‌ها و مراتع به همراه پلانکتون‌هایی که در اقیانوس‌ها هستند تنها موجودات زنده‌ای هستند که اکسیژن مصرفی ما را تولید می‌کنند، در واقع تولید اکسیژن، حفظ خاک، تنظیم جریانات آبی، تعدیل آب و هوا، پناهگاه حیات وحش، جلوگیری از وقوع سیل، استفاده‌‌های تفریحی که امروز به عنوان یک منبع درآمد بسیار مهم در بحث درآمدهای غیرنفتی از آن یاد می‌شود خدمات ارزشمندی است که جنگل‌ها ارائه می‌دهند. لذا ما باید این شرایط را برای مسئولین بیان کنیم و آنها را متقاعد کنیم که در راستای کاهش وابستگی مردم به این عرصه‌ها  و حفظ آنها گام بردارند.

اینکه ما فقط به مردم فشار بیاوریم و مجبورشان کنیم که از این عرصه‌ها استفاده نکنند و اگر استفاده کردند جریمه کنیم عملاً نتیجه‌ای ندارد.

بایستی از گذشته درس بگیریم در طول 60 سال این جریمه‌ها هیچ تأثیری در کاهش وابستگی و توقف این بهره‌برداری‌های سنتی نداشته همین حالا اگر به جنگل‌های مریوان مراجعه کنیم می‌بینیم که در عرصه‌های جنگلی مردم زغالگیری می‌کنند و هیچ نگرانی هم از بابت تشکیل پرونده و ارجاع آنها به دادگاه ندارند. لذا بایستی دنبال جلب مشارکت مردمی باشیم یعنی کنار مردم قرار بگیریم.

 در مرحله بعدی باید به مسوولین مملکت و افراد تأثیرگذار فشار بیاوریم و آنها را توجیه کنیم که تولید چوب فقط یکی از تولیدات جنگل است و جنگل خدمات بیشمار دیگری دارد همین جنگل‌های فاقد چوب باکیفیت و ضعیفی که داریم؛ هیچ منبع دیگری نمی‌تواند جایگزین آن ها شود.

تولید اکسیژن توسط هیچ موجود دیگری بجز درخت، گیاه و پلانکتون‌ها قابل انجام نیست، حفظ خاک را هیچ منبع دیگری نمی‌تواند به خوبی جنگل انجام دهد. هر زمان وابستگی مردم به عرصه‌های جنگلی کاهش پیدا کرد ما می‌توانیم به مدیریت این جنگل‌ها و موفقیت برنامه‌ها و راهکارهای مدیریتی امیدوار باشیم.

لزوم حفظ وضعیت موجود جنگل‌های استان

فارس: برای حفاظت و مراقبت از جنگل‌های استان چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

مرحله اول و مهمترین کار این است که ما باید آمار دقیقی از وضعیت موجود و مساحت جنگل‌ها و منابع طبیعی داشته باشیم و در مرحله دوم ما باید وضعیت فعلی را حفظ کنیم چون حفظ وضعیت موجود یکی از کارهای بسیار مهم است که تمامی اقدامات مدیریتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ما اگر بتوانیم وضعیت موجود را شناسایی کنیم و بعد موفق به حفظ وضعیت موجود شویم می‌توانیم به مؤثر بودن گام‌های بعدی هم امیدوار باشیم.

اگر تخریب جنگل را متوقف نکنیم بحث احیای جنگل نمودی ندارد

حفظ وضعیت موجود یعنی توقف تخریب، یعنی باید کاری کنیم که روند تخریب جنگل‌های استان یعنی تبدیل جنگل به عرصه‌های زراعی و باغی متوقف ‌شود، از آتش‌سوزی‌های فراوان و بهره‌برداری‌های نادرست و غیر اصولی جلوگیری کنیم تا در بحث توقف تخریب موفق ‌شویم. اگر ما نتوانیم تخریب را متوقف کنیم هرگونه عملیات احیایی خیلی نمی‌تواند مؤثر باشد. انجام عملیات احیایی بدون توقف تخریب مانند این می‌ماند که ظرف آبی که ته آن سوراخ است را بخواهیم از آب پر کنیم بدیهی است که کار ما نتیجه ای در بر نخواهد داشت، در بحث جنگل هم وضعیت به همین صورت است تا زمانی که تخریب جنگل‌ها را متوقف نکنیم هر کاری که در راستای احیای جنگل‌ها انجام شود بی‌فایده است و برای توقف تخریب، جلب مشارکت مردمی ضروری است.

طبق اسناد موجود قبل از انقلاب طرح‌هایی برای جنگل‌های استان تعریف شده از جمله سال 53 طرح جنگلداری چناره در مساحت 10 هزار و 237 هکتار، در سال 54 طرح جنگلداری بافت در مریوان برای مساحت 9 هزار و 515 هکتار، طرح جنگلداری چاوک در سال 54،  ولی متاسفانه هیچ کدام از اینها بیش از یک سال نتوانستند اجرا شوند چون وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم منطقه را در نظر نگرفته بودند.

نمی‌توانیم بدون توجه به مردمانی که در داخل عرصه‌های جنگلی زندگی می‌کنند، بدون توجه به دام‌هایی که این مردم دارند و از این جنگل‌ها برای تعلیف دامهایشان استفاده می‌کنند برای منابع جنگلی و مرتعی برنامه‌ریزی کنیم.

بنابراین راهکار مهم این است که ما باید با جلب مشارکت مردم توقف تخریب منابع طبیعی را در سطح استان انجام دهیم و در مرحله بعدی به فکر احیا و بازسازی جنگل‌ها باشیم. احیا، توسعه و بهره‌برداری از جنگل‌های استان وابسته به گام اول یعنی توقف تخریب بوده که با کاهش فشار بر این جنگل‌ها عملی می‌شود.

استفاده از جنگل باید منطقی و عاقلانه باشد

استفاده از جمله «استفاده از جنگل ممنوع» درست نیست، جنگل، درخت جنگلی و بوته مرتعی را خدا خلق کرده که انسان از آن استفاده کند. اما این استفاده باید عاقلانه و منطقی باشد و با ظرفیت تولید آن اکوسیستم طبیعی هم‌خوانی داشته باشد بنابراین ما باید ظرفیت تولید جنگل‌ها و مراتع استان را بشناسیم و متناسب با آن ظرفیت امکان استفاده از جنگل‌ها را مدنظر قرار دهیم.

ایجاد اشتغال و توانمندسازی مردم محلی راهی برای کاهش وابستگی مردم به جنگل

ممکن است در برخی نقاط امکان استفاده از جنگل برای تأمین بخشی از نیازهای جوامع محلی وجود داشته باشد که پذیرش آن می‌تواند برای ساکنان محلی دلگرم کننده باشد؛ اما اگر از نظر اقتصادی برای ما امکان‌پذیر بود راهکار مناسب‌تر این است که با ایجاد اشتغال و توانمندسازی جوامع محلی وابستگی آنها را به این عرصه‌ها کم کنیم یعنی کاری کنیم که دیگر مردم نیازی به این درآمد ناچیزی که از این جنگل‌ها بدست می‌آورند نداشته باشند.

در همین چند سال اخیر هرچند فراز و نشیب‌هایی در بحث معاملات قانونی در مناطق مرزی وجود داشت اما هر زمان رونقی در این مرزها اتفاق می‌افتاد مردم از تمرکز و کسب درآمد از عرصه‌های جنگلی دور می‌شدند یعنی وقتی مردم منبع درآمد دیگری پیدا کنند دیگر سراغ عرصه‌های جنگلی نمی‌روند در واقع ایجاد و رونق اشتغال و تولید، ایجاد صنایع تبدیلی و جانبی، افزایش کارایی و بهره‌وری عرصه‌های کشاورزی و باغات، تبدیل دامداری‌های سنتی به صنعتی و نیمه صنعتی می‌تواند به مردم کمک کند که وابستگیشان به عرصه‌های جنگلی کم شود و از نظر معیشت هم دچار مشکل نشوند. در کل ما نمی‌توانیم به همین راحتی بدون اینکه هیچ پیشنهادی به عنوان منبع معیشت معرفی کنیم به مردم بگوییم از این جنگل استفاده نکنید.

برای مدیریت جنگل‌های استان، کارشناسان مرکزنشین که اطلاعاتی از وضعیت این جنگل‌ها، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم منطقه ندارند نمی‌توانند برنامه‌ریزی کنند در واقع باید از پتانسیل کارشناسی استان، جلب مشارکت مردمی و نیروی رایگان محلی استفاده کرد.

وقتی خود مردم این اقدامات مدیریتی را انجام دهند و به این نتیجه برسند که این اقدامات در دراز مدت به نفعشان است طبیعتاً می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت فعالیت‌های مدیریتی شود.

نکته مهم این است که مسئولین ما باید این را در نظر داشته باشند که هر نوع هزینه‌ای برای توقف تخریب، احیا و بازسازی جنگل‌ها و مراتع استان در واقع یک نوع سرمایه‌گذاری باارزش برای حفظ زیست در این منطقه است است چرا که شرایط زیست در این منطقه به لطف همین پوشش جنگلی و مرتعی است که مهیا شده است. اگر جنگل و مرتع نداشته باشیم عملاً مشکل منابع آبی خواهیم داشت وقتی هم آب نباشد مطمئنا آبادانی هم وجود ندارد.

درست است که استان کردستان از لحاظ منابع آبی نسبت به سایر استان‌ها وضعیت بهتری دارد ولی این هم در معرض تهدید است یعنی اگر ما برای پوشش جنگلی و مرتعی استان مدیریت درستی ارائه ندهیم این می‌تواند شرایط زیست در استان ما را به خطر بیاندازد.

دلیل عمده مشکلاتی که امروز در بحث زیست محیطی داریم و آب و هوای کل کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده است همین استفاده نادرست از منابع طبیعی هم در کشور ما و هم در کشورهای همسایه است.

مدیریت ضعیف منابع طبیعی بر روی شرایط آب و هوایی کل منطقه تأثیرگذار خواهد بود و مرز جغرافیایی هم نمی‌شناسند در واقع اختلالاتی که در بحث منابع طبیعی اتفاق می‌افتد مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

بنابراین ما بایستی به فکر سرمایه‌گذاری و هزینه برای احیا، بازسازی و ترمیم جنگل‌های استان باشیم ولی بدون مشارکت مردمی هیچ اتفاق خاصی در این حوزه نخواهد افتاد و تا زمانی که مسئولین ما هم به ارزش و اهمیت این منابع قویاً اعتقاد پیدا نکنند ما نمی‌توانیم به اجرای برنامه‌های مدیریتی امیدوار باشیم.

تخریب در حوزه منابع طبیعی تدریجی است

تخریب در حوزه منابع طبیعی تدریجی است و ممکن است برای خیلی‌ها محسوس نباشد اما اگر آمار و ارقام  دقیقی داشته باشیم و وضعیت منابع طبیعی را مورد پایش قرار دهیم؛ می‌توانیم به وضوح ببینیم که چه اتفاقی در عرصه های طبیعی می افتد.

فارس: با وجود رشته جنگل‌داری در دانشگاه کردستان، مجموعه اساتید، فارغ‌التحصیلان و دانشجویان در راستای حفاظت و احیای جنگل‌های استان چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

رشته جنگل‌داری از سال 74 با ایجاد رشته تکنولوژی تولیدات جنگل‌داری در دانشگاه کردستان شروع شده و در حال حاضر، هم مقطع کارشناسی و هم ارشد رشته جنگل‌داری داریم و هم پیگیر پذیرش دانشجو در مقطع دکتری هستیم.

تمرکز اصلی گروه جنگل‌داری بر روی شناسایی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای علمی به استناد کارهای پژوهشی است که ما برای احیا و بازسازی این جنگل‌ها انجام دادیم.

باید از تفکر جزیره‌ای خودداری کنیم

ما در رشته جنگل‌داری به لطف همکاران وظیفه‌شناس، متعهد و قوی از نظر علمی در بحث بهره‌برداری‌های سنتی و اثرات این بهره‌برداری‌ها در این چند سال اخیر یعنی از سال 85 تا امروز کارهای پژوهشی ارزشمندی در قالب پایان‌نامه‌های دانشجویی با صرف اعتبارات کم ارائه کرده‌ایم و مشکلات موجود جنگل‌های استان را شناسایی و راهکارهایی هم در قالب همین پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی توسط همکاران هیأت علمی و دانشجویان ارائه شده که می‌تواند مؤثر باشد.

گروه جنگل‌داری در پرورش نیروهای جوان تحصیل‌کرده و تقویت بدنه کارشناسی استان و ارائه مشاوره‌های علمی به خوبی ایفای نقش کرده و آماده همکاری با ‌اجرایی و پژوهشی استان است منتهی بحث کلی این است که اگر ما می‌خواهیم از پژوهش‌هایمان نتیجه بگیریم باید از تفکر جزیره‌ای خودداری کنیم و یک الگو و چارچوبی برای پژوهش‌هایمان داشته باشیم که در این چهارچوب مشخص شده ما باید مشکلات را شناسایی کنیم و هر کدام از متخصصین حوزه جنگل بخشی از این مشکلات را در قالب پژوهش‌هایی که می‌توانند انجام دهند ارائه دهند.

هر کدام از این پژوهش‌ها به مانند قطعات یک پازل خواهد بود که این قطعات وقتی کنار هم قرار می‌گیرند پازل ما کامل می‌شود و این کامل شدن پازل یعنی ارائه یک راهکار مدیریتی برای بحث توقیف تخریب، بازسازی، احیا و توسعه منابع طبیعی.

لزوم مشارکت دانشگاه و ارگان‌های اجرایی مرتبط با جنگل و مرتع

براساس پایان‌نامه‌هایی که توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی ما انجام شده نکات و ایده‌های خوبی احصا شده ولی متأسفانه در اجرا برای اینکه این ایده‌ها عملیاتی شود ما مشکل داریم و این مشکل هم قابل حل نیست مگر اینکه دانشگاه و ارگان‌های اجرایی مرتبط مانند منابع طبیعی کنار هم قرار بگیرند و دوش به دوش هم با تجمیع اعتبارات برای حل این مشکلات پژوهش‌هایی لازم را تعریف کنند و بر اساس یافته های پژوهشی امیدوار شویم بصورت علمی جنگل‌های استان را مدیریت ‌کنیم.

انتهای پیام/2330/83/ی