مجله فارس پلاس؛ امین رحیمی: طایفه بنی اسد بر مدفن امام سایبانی حصیری بنا کرده بودند بر روی ستون‌هایی از چوب نخل و درخت سدری نیز برای نشانه مدفن کاشته بودند و نخستین بار آنان (طبق برخی روایات مختار ثقفی) بنایی از آجر برای مضجع ساختند. روستایی و مسجدی نیز در اطراف بنا شکل گرفت و حرم حسینی تا سال‌ها محل زیارت شیعیان بود. تا اینکه منصور عباسی ننگ ابدی برای خود خرید و حرم حسینی و مسجد و خانه‌های اطراف را تخریب کرد و درخت سدر را برید. پس از وی دوباره شیعیان بارگاه را ساختند و هارون‌الرشید آن را تخریب کرد. بارگاه را دوباره ساختند و باز متوکل عباسی آن را تخریب کرد. البته متوکل 4 بار بارگاه را تخریب کرد و گروهی را هم گمارده بود تا هرکسی برای زیارت از راه می‌رسید، بکشند! پس از متوکل دوباره بارگاه را بنا کردند و این بار شیعیان در اطراف حرم خانه ساختند. پس‌ازآن حرم حسینی قرن‌ها میعادگاه شیعیان بود و البته چند بار توسط حکومت‌های محلی و همچنین عثمانی‌ها و وهابی‌ها و آل سعود و بعثی‌ها تخریب شد که شرح همگی آن‌ها داستانی است پر آب چشم! ولی تخریب‌کنندگان رفتند و ننگ بردند و عاقبت کار، بارگاه امروزی حسین (ع) است. از داستان تخریب‌ها که بگذریم، می‌ماند داستان ساختن‌ها که حکایت عشق است و ارادت و نهایت هنر و ذوق.
این تصویر که در فضای مجازی به قدیمی‌ترین عکس از حرم امام حسین(ع) مشهور شده است، مقبره حر بن یزید ریاحی است
نخستین بارگاه و نخستین ضریح
نخستین بازسازی عمده را «محمد بن زید علوی» یکی از حاکمان شیعه طبرستان انجام داد. اما بنای امروزی حرم حسینی پس از وی و در دوره آل‌بویه ساخته شد؛ وقتی «عضد الدوله دیلمی» در قرن چهارم شمسی دستور بازسازی عتبات را صادر کرد. وی قدرتمندترین سلطان «آل‌بویه» بود که نخستین سلسله مقتدر شیعه در ایران محسوب می‌شود. ساختمان اصلی حرم حسینی که طی قرن‌ها تغییرات و تعمیرات مکرر داشته است یکی از شاهکارهای معماری دوره آل‌بویه محسوب می‌شود و تزئینات ممتاز آن به همراه نصب اولین ضریح که از چوب ساج بود شکوهی عظیم برای بنای حرم پدید آورد. هم‌زمان بارگاهی برای مضجع اباالفضل العباس (ع) نیز ساخته و تزئین شد. بعدها سلطان ملکشاه سلجوقی بر این شکوه افزود و علاوه بر تزئینات بیشتر، دیوار اطراف حرم‌ها را بازسازی کرد. حاکمان سلسله جلایریان نیز به توسعه حرم‌ها و ساخت گنبد برای آن‌ها پرداختند و سلطان احمد جلایری ایوان روبروی صحن معروف به ایوان طلا و مسجد صحن را ساخت.
طی این قرون در دوره‌هایی کربلا بخشی از خاک ایران بوده و گاهی در دست حکومت‌های محلی و کوچک یا حکومت‌های بزرگ نظیر عثمانی‌ها. ولی همیشه ایرانی‌ها بوده‌اند که تعمیرات و تغییرات عمده عتبات را انجام داده و بر شکوه آنهاافزوده‌اند.
ضریح مسی شاه‌عباس
صفویان در توسعه و بهبود بنای بارگاه سنگ تمام گذاشتند. شاه اسماعیل صفوی وقتی بغداد را فتح کرد برای زیارت راهی کربلا شد. وی 12 چلچراغ طلا به حرم هدیه داد و صندوقی از نقره روی بقعه مطهر گذاشت و تمامی حرم را با فرش‌های نفیس آراست و دیوارها را با مرمر و رخام پوشاند. شاه‌عباس نیز ضریحی مسی برای حرم ساخت و گنبد را کاشی‌کاری کرد. قبل و بعد از صفویان هرکسی برای تزئین و تعمیر حرم حسینی آستین بالا می‌زد اقدامات مشابهی نیز برای حرم اباالفضل العباس (ع) انجام می‌داد.
پس از صفویان، نادرشاه افشار به زیارت بارگاه سیدالشهدا (ع) رفت و بر تزئیناتش افزود و هدیه‌های گران‌بها به گنجینه حرم اهدا کرد. جالب اینکه برخی سلاطین عثمانی نیز بااینکه اهل تسنن بودند در تعمیر و نگهداری و تزئین این حرم کوشیدند.
قاجارها و طلاکاری گنبد
بخش عمده تعمیر و تزئین حرم حسینی را قاجاریان انجام دادند و آثار آن هنوز باقی است. آقا محمدخان قاجار دستور داد گنبد حرم طلاکاری شود و بقعه را از قسمت شمالی توسعه داد. علاوه بر آن صندوقی از خاتم روی مضجع قرار داد. فتحعلی شاه قاجار دستور داد طلاکاری گنبد تجدید شود. علاوه بر آن هر چه در حمله وهابیون به حرم‌ها تخریب شده بود، بازسازی کرد. وی صندوق خاتم قبلی را با چوب ساج روکش کرد و دستور داد ضریحی نقره‌ای ساخته شود و روی ضریح مسی قرار گیرد. ناصرالدین قاجار نیز روش پیشینیانش را ادامه داد. وی داخل حرم و حجره‌های صحن را نوسازی و گنبد را برای بار سوم طلاکاری کرد. وی همچنین محوطه حرم را از سمت غربی توسعه داد و ایوان بزرگی ساخت که به ایوان ناصری مشهور است. پس از ناصرالدین دیگر تعمیر و تغییر مهمی در حرم رخ نداد. شاهان بعدی قاجار درگیر مشکلات مختلف بودند و پهلوی‌ها هم که اصلاً اهل این کارها نبودند. بااین‌حال در سال‌های پایانی دهه 40 شمسی به همت گروهی از تجار ایرانی ستون‌هایی از مرمر جایگزین ستون‌های چوبی قدیمی در حرم‌ها شد و بخش‌هایی از حرم‌ها نیز تعمیر شدند.
حمله بعثی‌ها
پس از وهابی‌ها، در دوران معاصر یک نفر دیگر پیدا شد که برای خود ننگ بزرگ بخرد و به حرم‌های شریف کربلا یورش ببرد؛ صدام. در ماجرای قیام شعبانیه در عراق که با کشتار ساکنان کربلا همراه بود بخش‌هایی از حرم‌ها نیز توسط بعثی‌ها تخریب شد. بعثی‌ها با تانک و نیروهای نظامی به حرم‌ها یورش بردند و به تخریب و کشتار پرداختند. حدود 6 ماه نیز ورود به حرم‌ها ممنوع شد. بااین‌حال خرابی‌ها بازهم ساخته شد. تکلیف صدام هم که روشن شد.
در گذشته در تمامی بخش‌های حرم حسینی مانند سایر اماکن زیارتی عراق کتیبه‌هایی حاوی نام‌های سلاطین صفوی و قاجار و همچنین معماران ایرانی دیده می‌شد. ولی این کتیبه‌ها توسط صدام و بعثی‌ها تخریب شد و فقط تصویر آن‌ها در عکس‌های قدیمی و همچنین اسناد تاریخی دیده می‌شود.
ضریح ایرانی‌ها و عراقی‌ها برای دو برادر
چنانکه ذکر شد در یک قرن اخیر به بنای حرم‌های واقع در کربلا و سایر شهرهای عراق چندان رسیدگی نمی‌شد. موضوعی که ایرانی‌ها نمی‌توانستند تحمل کنند و پس از سقوط صدام دوباره تلاش‌ها برای بهسازی و تجهیز بنای عتبات آغاز شد. در ایران به همت گروهی از علاقه‌مندان و معتمدان مردمی ستادی برای کمک به بازسازی حرم‌های واقع در عراق شکل گرفت که هسته اولیه تشکیل ستاد بازسازی عتبات در سال 1382 شد. این ستاد کمک‌های مردمی، نذورات، هدایا و کمک نهادهای دولتی و غیردولتی را برای بهسازی و اجرای طرح‌های توسعه عتبات به کار می‌گیرد.
معروف‌ترین اقدام ستاد بازسازی عتبات، ساخت ضریح جدید برای حرم حسینی بود؛ ضریحی درنهایت زیبایی که طراحی‌اش توسط استاد محمود فرشچیان انجام شد و ساختش با حدود 118 کیلوگرم طلای اهدایی مردم به همراه 4600 کیلوگرم نقره و 5 تن چوب ساج جنگلی حدود 5 سال زمان برد. این ضریح شش‌گوشه که ششمین ضریح حرم حسینی در طول تاریخ محسوب می‌شود در شهر قم ساخته شد و در سال 91 پس از گذر از شهرهای مختلف ایران به کربلا رسید و جایگزین ضریح قدیمی شد.
سال 95 نیز عراقی‌ها ضریح جدیدی ساختند برای سقای کربلا و نهایت ارادت خود را نشان دادند باآن‌همه زیبایی و شکوه که آفریدند؛ ضریحی 11 تُنی از چوب و فلزات مرغوب با 410 کیلوگرم طلا و 2400 کیلوگرم نقره. جان می‌فشانند ایرانی‌ها و عراقی‌ها و شیعیان علی (ع) برای پسر علی (ع)، مال دنیا که هیچ. شاهد ما آن ستاره‌های درخشان هستند که مدافعان حرم‌هایند در ظلمت داعشی دوران. و چنین نیت داریم و چنین اراده کند خدای رحمان که تا قیام مهدی (عج) که پاسدار شرف شیعه است دیگر دست بدخواه به پاره‌آجری هم از آن بلند بارگاه عزت ما نرسد، ان‌شاءالله.
انتهای پیام/
