گروه سیاسی خبرگزاری فارس، بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس سـابقه تلاش بـرای تغییـر در نظـام انتخابـات، در مجالـس ششـم، هشـتم و نهـم وجـود داشـته کـه هـر بـار بـه دلیـل ایـرادات وارده از سـوی نماینـدگان و یـا اعضـای شـورای نگهبـان بـه ثمـر نرسـیده اسـت.
از گفت‌وگــو بــا کارشناســان و صاحبنظــران ایــن موضــوع دریافتیــم کــه ایــن طــرح بخــش کوچکــی از طرحــی جامع‌تــر جهــت بهبــود نظــام انتخاباتــی و تغییــر رویکــرد نماینـدگان از سـطوح محلـی بـه سـطوح ملـی اسـت کـه سـایر بخشهـای آن نظیـر طـرح جامـع مدیریـت شـهری بنـا بـه دلایلی از سـوی نماینـدگان نادیـده گرفتـه شـده اسـت.
هـدف اصلـی ایـن طـرح تغییـر رویکـرد و نـگاه نماینـدگان از سـطوح جزئـی و محلـی بــه ســطوح ملــی و کالن اســت کــه به وســیله حــذف دغدغه‌هــای شهرســتانی و محلــی محقــق می‌شــود.
در ایــن نوشــته ســعی داریــم بــه ایــن موضــوع بپردازیــم کــه طــرح جدیــد اســتانی شهرسـتانی شـدن انتخابـات تـا چـه میـزان می‌توانـد بـه تحقـق هـدف فـوق کمـک کــرده و نظــام انتخاباتــی را پیشــرفت دهــد.
ابتدائـا به صـورت مـوردی ابعـاد مثبـت و منفـی طـرح مذکـور آورده می‌شـود و در ادامـه بـه تشـریح کلـی ایـن مـوارد می‌پردازیـم.
جنبه‌های مثبت:
1 -پرداختـن نماینـدگان بـه بررسـی امـور ملـی و پرهیـز از صـرف اوقـات نمایندگـی بــرای امــور جزئــی و جایگزیــن کــردن برنامــه محــوری به جــای شــخص محــوری.
2 -تقویت فرهنگ تحزب
3 -ارتقـای سـطح کیفـی و افزایـش کارایـی مجلـس از طریـق ایجـاد امـکان انتخـاب داوطلبــان شــاخصتر بــا صالحیتهــای برتــر
4 -کاهش تخلفات و برخی بی‌اخلاقی‌های انتخاباتی
تشریح جنبه‌های مثبت:
- بـا توجـه بـه ضعـف سـاختاری و نبـود قـدرت کافـی بـرای نماینـدگان شـورای شـهر، نماینـدگان مجبـور شـدهاند کـه عـاوه بـر وظایـف قانونـی و نظارتـی خـود، بـه انجـام کارهــای اجرایــی در ســطح حــوزه انتخابیــه خــود بپردازنــد کــه همیــن امــر ســبب می‌شــود گاهــا از وظایــف نظارتــی خــود بــاز بماننــد و یــا نتواننــد نســبت بــه مســائل مختلـف نـگاه ملـی داشـته باشـند.
- بـا توجـه بـه اینکـه هزینه‌هـای تبلیغاتـی بـه علـت گسـترش حـوزه انتخابیـه افزایـش می‌یابـد، گرایـش بـه احـزاب جهـت مدیریـت هزینه‌هـا و ایجـاد سـاختاری بـرای معرفـی بهتــر خــود افزایــش مییابــد. در ایــن قضیــه، معرفــی افــراد مســتقل بهصــورت تکــی، در ســطح کل اســتان غیرممکــن اســت. لــذا افــراد هم نظــر مجبــور می‌شــوند تجمیــع شـوند تـا بتواننـد بهتـر خـود را تبلیـغ کننـد.
- بــا اجرایــی شــدن طــرح و اتــکای نماینــدگان بــه لیســتها و اینکــه حوزههــای انتخابیـه گسـترش یافته‌انـد، دیگـر جابه‌جایـی افـراد جهـت رأی دادن بـه یـک نامـزد در یـک شـهر تأثیـری نخواهـد داشـت. همچنیـن کارهـای غیراخالقـی نظیـر شـام دادن و... بــرای یــک نماینــده خــاص نمی‌توانــد تأثیــری بــر نتیجــه بگــذارد.
جنبه‌های منفی:
1 -جدا شدن بدنه مردم از لایه های بالای حاکمیت.
2 -کاهش اتکای رأی نمایندگان به شهرستانهای کوچک و روستاها
3 -کاهش مشارکت مردم
4 -پررنــگ کــردن دعواهــای قومیتــی و ایجــاد دوقطبی‌هــای سیاســی، مذهبــی و قومیتــی در ســطح اســتان بــه علــت حیثیتی‌تــر شــدن انتخابــات.
5 -کاهـش قـدرت تحلیـل مـردم و عـدم شـناخت نمایندهه‌ـا بـه دلیـل گسـترده شـدن حوزههـای انتخابیـه و افزایـش تعـداد کاندیداهـا
6 -افزایش چشمگیر نقش تبلیغات به دلیل کاهش قدرت تحلیل مردم
7 -افزایش هزینهی انتخابات برای کاندیداهای مستقل
8 -تحمیل هزینه بالا در صورت ابطال انتخابات
9 -کاهش امکان ورود نخبگان نوظهور
10 -افزایش قدرت لیستها و بالا رفتن احتمال فساد در انتخاب افراد لیست
11 -نرسیدن به هدف نهایی طرح
12 -کاهش پشتوانه مردمی مجلس و درجه نمایندگی تشریح جنبه‌های منفی
- محـدود بـودن دیـد نماینـدگان، یـک مشـکل واقعـی اسـت ولـی طـرح مطرح‌شـده کــه در واقــع حــذف دسترســی مــردم بــه لایه های بالای حکومتــی بــدون ارائــه جایگزینــی بــرای ایــن مهــم اســت تنهــا پــاک کــردن صورت مســئله می‌باشــد.
بـه دلیـل افزایـش دغدغـه ً نماینـدگان بـه سـطوح ملـی عمـا سـاختاری که واسـطه‌ای 4 بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس بیـن مـردم و مسـئولین بالادستی باشـد وجـود نداشـته کـه در نتیجـه باعـث جـدا شـدن بدنـهی مـردم از لایه های بالای حاکمیـت می‌شـود.
متمرکـز و محـدود بـودن قـدرت در شـهر تهـران خـود بـه افزایـش ایـن فاصلـه دامـن می‌زنـد.
بند یک سیاستهای کلی انتخابات مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)
تعییــن حوزههــای انتخاباتــی مجلــس شــورای اسلامی و شــوراهای اسلامی بــر مبنـای جمعیـت و مقتضیـات اجتناب ناپذیـر به گونـه‌ای کـه حداکثـر عدالـت انتخاباتـی و همچنیــن شــناخت مــردم از نامزدهــا فراهــم گــردد.
- بـا اسـتانی شـدن انتخابـات بـه دلیـل گسـترش حوزه هـای انتخابیـه تعـداد نامزدهـا به طــور چشــمگیری افزایــش می یابــد. ایــن افزایــش تعــداد نامزدهــا فرآینــد شــناخت را بــرای مــردم بســیار زمان‌بــر و پرهزینــه کــرده و درنتیجــه کمتــر کســی بــه ســراغ ایـن موضـوع مـی رود.
از طرفـی ازآنجاکـه امـکان شـناخت کاندیداهـا بـه علـت تعـدد زیـاد در سـطح اسـتان غیرممکــن اســت افــراد جــوان نخبــه و کارآمــد کــه به تازگــی پــا بــه ایــن عرصــه گذاشـته اند به صـورت مسـتقل تـوان رقابـت بـا سـایر کاندیدهـا را ندارنـد و بـه حاشـیه رانــده می شــوند.
- ایــن طــرح به طــور فاحشــی باعــث کمرنــگ شــدن نقــش آراء شهرســتانها نســبت بــه مراکــز اســتان می شــود. آمارهــا نشــان می دهــد در 22 اســتان، دومیــن شــهر پرجمعیـت اسـتان کمتـر از 10 درصـد جمعیـت کل اسـتان را شـامل می شـود همچنیـن در 12 اســتان، مرکــز اســتان بیــش از 5 برابــر شــهر دوم اســتان جمعیــت دارد.
ایــن دو آمــار بهخوبــی نشــان می دهــد ســایر شــهرهای اســتان نمی تواننــد نقــش مؤثــری در نتیجــه انتخابــات داشــته باشــند؛ درواقــع حــق تصمیم‌گیــری مــردم شــهر دربــاره خودشــان از آنهــا ســلب می‌شــود. به عنوان مثــال اگــر دو کاندیــدا در یــک حــوزه انتخابیـه یکـی 30 درصـد آرا و دیگـری 15 درصـد آراء را کسـب کـرده باشـد، کاندیدایـی به عنــوان نماینــده انتخــاب می شــود کــه رأی بیشــتری در اســتان آورده باشــد و عمــلا رأی بخــش اعظمــی از مــردم حــوزهی انتخابیــه مذکــور، نادیــده گرفتــه می‌شــود.
تحــت ایــن شــرایط تعــداد زیــادی از افــراد شــرکت کننده رأی خــود را بی اثــر دیــده کـه در نتیجـه موجـب سـرخوردگی ایـن افـراد و عـدم شـرکت در دور بعـدی انتخابـات می‌شــود.
- در جمهـوری اسلامی ایـران تنـوع قومیتـی زیـادی در اسـتانها وجـود دارد و اغلـب 5 در هـر اسـتان جمعیـت یـک قومیـت بـر سـایر قومیت‌هـا غلبـه دارد. بـا اسـتانی برگـزار شـدن انتخابـات، قومیـت غالـب پیـروز نهایـی انتخابـات اسـت کـه ایـن مسـئله موجـب تشــدید اختلافات و دعواهــای قومــی قبیلــه‌ای شــده و ازآنجاکــه نســبت جمعیتــی در شــهرها ثابــت اســت، جمعیــت مغلــوب ســرخورده می‌شــود.
همچنیــن در اســتانهایی کـه نسـبت جمعیتـی بـرادران شـیعه و سـنی قابل توجـه اسـت ایـن مشـکل وجـود دارد کـه یکـی از ایـن مذاهـب نماینـده‌ای در سـطح اسـتان نداشـته باشـد و ایـن مصـداق بی‌عدالتــی در حــق ایــن افــراد اســت.
به وضـوح سـه مسـئله بالا مغایـر بـا بنـد یـک سیاسـتهای کلـی «انتخابـات» کـه از سـوی مقـام معظـم رهبـری اعلام شـده اسـت می‌باشـد.
در جـدول زیـر نقـش تأثیرگـذار مراکـز اسـتان در نتایـج انتخابـات قابل مشـاهده اسـت.( توجـه شـما را بـه سـه سـتون آخـر ایـن جـدول جلـب می‌کنیـم!)
بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس بند دوم سیاستهای کلی انتخابات مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری( مدظله العالی)
برگـزاری انتخابـات مجلـس شـورای اسـامی به صـورت دومرحلـه‌ای در صـورت عـدم کسـب نصـاب قانونـی در مرحلـه اول
- در طـرح جدیـد بـا تک مرحلـه‌ای شـدن انتخابـات ایـن بنـد کامـا نادیـده گرفتـه شـده اسـت. یعنـی هیـچ حداقـل قانونی بـرای انتخـاب فـرد نماینـده، در نظـر گرفتـه نشـده اسـت.
بـا گســترش مرزهــای انتخابــات از شهرســتانها بــه اســتان تعــداد نامزدهــای انتخاباتــی به طــور چشـمگیری افزایش یافتـه کـه ایـن افزایـش تعـداد موجـب کاهـش پشـتوانه مردمـی مجلـس و درجــه نمایندگــی نماینــدگان می‌شــود. یعنــی نماینــدگان بــا نســبت آراء بســیار کمتــری بــه مجلــس راه می ً یابنــد خصوصــا کــه طبــق ایــن طــرح انتخابــات تنهــا در یــک دوره برگــزار می‌شـود و افـراد بـا هـر نسـبت آرایـی هرچنـد انـدک بـه مجلـس راه مییابنـد.
ایـن حدنصـاب از 70.0 در دورهی اول بــه 17.0 در دورهی دهــم تقلیــل یافتــه اســت کــه پیشبینــی می‌شــود بـا اسـتانی شـدن انتخابـات ایـن نسـبت از ایـن مقـدار هـم کمتـر شـود.
بند پنج سیاستهای کلی انتخابات مطرحشده از سوی مقام معظم رهبری ممنوعیـت هرگونـه تخریـب، تهدیـد، تطمیـع، فریـب و وعده‌هـای خـارج از اختیـارات قانونـی و هرگونـه اقـدام مغایـر امنیـت ملـی نظیـر تفرقـه قومـی و مذهبـی در تبلیغـات انتخاباتـی.
- تجربیــات گذشــته نشــان می‌دهــد بــا اســتانی شــدن انتخابــات مجلــس شــورای اســامی، انتخابـات بسـیار حیثیت‌یتـر شـده کـه در نتیجـه باعـث تشـدید دو قطبی‌هـای مختلـف سیاسـی، مذهبــی و نــژادی در جامعــه می‌شــود. دوقطبی‌هایــی کــه می‌توانــد شــروع‌کننده تخریب‌هــا و تهدیدهــا و فریبهــا بــوده و علاوه بــر تخریــب اشــخاص و جریانهــای مختلــف کشــور خـوراک لجـن پراکنـی شـبکه‌های معانـد خارجـی را تأمیـن کنـد.
در تبصره 3 از بند اول این قانون آمده است که: «حوزههـای انتخابیـه اسـتانهای آذربایجـان شـرقی و سیسـتان و بلوچسـتان، حـوزه انتخابیـه بیجـار در اسـتان کردسـتان، حوزههـای انتخابیـه تربت‌جـام، تایبـاد، خـواف و رشـتخوار در اسـتان خراسـان رضـوی، حـوزه انتخابیــه بندرلنگــه در اســتان هرمــزگان و حوزههــای انتخابیــه اقلیتهــای دینــی از شــمول ایـن قانـون مسـتثنا هسـتند.»
ایـن تبصـره نشـان می‌دهـد کـه طراحـان طـرح خـود بـه وجـود ایـن ایـراد در طـرح واقـف هســتند. مســتثنا کــردن چنــد اســتان کــه اقلیتهــای قومــی مذهبــی در آن در تعادل‌انــد ایــن مشــکل را رفــع نمی‌کنــد و عملا نادیــده گرفتــن اقلیتهــا در ســایر اســتانها قلمــداد می‌شــود.
- بـزرگ شـدن حوزههـای انتخابیـه رابطـه مسـتقیمی بـا هزینـه انتخابـات دارد. در طراحـی نظامهــای انتخاباتــی بیــن وســعت حــوزه انتخابیــه بــا تأثیــر پــول در انتخابــات یــک نســبت مسـتقیم وجـود دارد یعنـی هـر چـه حـوزه انتخابیـه بزرگتـر شـود تأثیـر پـول در انتخابـات و هزینههــای انتخاباتــی نامزدهــا به شــدت افزایــش مییابــد.
بـه دلیـل گسـترش حـوزهی انتخابیـه هزینـه تبلیغـات بسـیار بـاال رفتـه کـه تنهـا راه تقلیـل آن ارائــه لیســتهایی بــرای اســتان اســت و از آنجایی‌کــه تحــزب در کشــور مــا ســازوکار معینــی نـدارد لیسـتی شـدن انتخابـات، علاوه بـر سـلب امـکان شـناخت بـرای مـردم خـود عاملـی بــرای ایجــاد فســاد، در انتخــاب افــراد لیســت می‌شــود. به علاوه از آنجا کــه در ایــن مــدل، لیسـتها قـدرت بالایی پیـدا می‌کننـد و احتمـال ورود افـراد مسـتقل و یـا جریانـات باقـدرت کمتـر تقلیـل پیـدا می کنـد ترکیـب افـراد مجلـس در دوره هـای مختلـف ثابـت باقـی می مانـد و افــراد از پیــش تعیین شــده ای بــدون دردســر بــه مجلــس راه می یابنــد.
همچنیــن وابســتگی نماینـده بـه لیسـتها زیـاد شـده و خـود را ملـزم بـه پاسـخگویی بـه مـردم نمی‌دانـد و منافـع لیســت را بــر منافــع ملــی ترجیــح می دهــد.
- بـا توجـه بـه اینکـه دعواهـا و اختالفـات حزبـی در خصـوص نمایندگـی مجلـس، بـرای مـردم هنـوز جـذاب نیسـت و مـردم کمتـر توجهـی بـه آن دارنـد، مشـارکت مـردم در ایـن انتخابـات کمتــر می‌شــود. در واقــع بــه دلیــل عــدم وجــود فرهنــگ و لــزوم وجــود احــزاب و مســائل سیاســی، مــردم رغبتــی بــه حضــور در ایــن نــوع رقابتهــا نخواهنــد داشــت و رقابتهــای قومیتــی جذابتــر اســت.
شــاهد مثــال آن درصــد مشــارکت مــردم تهــران بهعنــوان یــک اســتان کــه مســئله قومیــت در آن مطــرح نیســت، در انتخابــات اخیــر مجلــس 50 بــود در حالیکــه در اســتان خوزســتان به عنــوان اســتانی کــه دارای مســائل قومیتــی متعــدد اســت، درصــد مشــارکت 70 بــود. ً -
نظــام انتخابــات کنونــی مــا تمامــا به صــورت اکثریتــی اســت درصورتی کــه تقریبــا در تمــام کشـورهای توسـعه یافته انتخابـات بـه ایـن روش برگـزار نمی‌گـردد و یـا حداکثـر در حوزه هـای تـک نماینـده ای ایـن نظـام اجـرا می‌شـود.
شـاهد ایـن مدعـا نظـام انتخابـات در شـهر لنـدن اســت. انتخابــات در مناطــق مختلــف لنــدن به صــورت مجــزا و تــک نماینــده به صــورت اکثریتــی برگــزار می شــود. یعنــی شــهر لنــدن خــود بــه چنــد حــوزه انتخابیــه تقسیم شــده اسـت. امـا در ایـران ... !
بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس نویسندگان این منت به وجود مشکلات عدیده در نظام انتخاباتی کشور که باعث ضعف در ساختار بی عدالتیهای بسیاری تصمیم گیری و موجب می شود واقف اند اما مشکلات آن چیزی نیست راهکار برون رفت از این شورای اسلامی تاکنون که نمایندگان محتم مجلس استانی شهرستانی شدن مطرح کرده اند.
طرح انتخابات هرچند ممکن است بخشی از مشکلات این نظام را برطرف کند اما معتقدیم مشکلات بزرگتری را به وجود می‌آورد.»
تهیه شده توسط بسیج دانشجویی دانشکده فنی دانشگاه تهران
انتهای پیام/
