ادبیات غنی فارسی را باید ادبیات طهارت قلب و عشق حقیقی بدانیم

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس،‌ شبکه‏ یک رادیو صربستان روز گذشته گفتگوی مفصل و اختصاصی با سعید خلیل‌اویچ، عضو هیأت مؤسسین مرکز علوم دینی «قم» در بلگراد، پیرامون مبانی عرفانی و پشتوانه‌‏های فلسفی ادبیات فارسی پخش نمود. این گفتگو به مناسبت شصت و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد انجام پذیرفته است که از 2 تا 9 آبان‏‌ماه برگزار خواهد شد و جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهمان ویژه‏ آن معرفی شده است.

خلیل‌اویچ در ابتدای گفتگو ماهیت زیبایی‏‌های عرفانی ادبیات فارسی را به یک خانه‏ سنتی ایرانیان تشبیه کرد. وی توضیح داد که در بخش مرکزی حیاط این خانه غالباً حوض زیبا و کوچکی قرار دارد که اعضای خانواده در شبانگاه می‌‏توانند در آب تمیز آن، تصویر آسمان بلند را مشاهده کنند. لیکن، آن‏ها اگر بخواهند ستاره‏‌ها و ماه را در آن آب با دست مادی خود لمس کنند، در آن صورت وجود تصویر متعالی آسمان را از بین خواهند برد. خلیل‌اویچ بیان نمود که بر این اساس می‌‏توان گفت: یکی از مشخصه‏‌های اصلی ادبیات فارسی این پیام رمزآلود است که بسیاری از حقایق را نمی‌‏توان با حواس مادی دریافت، بلکه برای فهم آن طهارت درون لازم است. وی به همین دلیل ادبیات فارسی را ادبیات طهارت جان نامید.

عضو هیأت مؤسسین مرکز علوم دینی «قم» اضافه کرد که ادبیات فارسی را همچنین باید ادبیات عشق حقیقی دانست. وی به صورت ویژه به غنای عرفانی اشعار عاشقانه‏ی حافظ شیرازی توجه داد. زیرا که حافظ در «دیوان» ارزشمند خود از عشق حقیقی و جاودان می‏گوید، و آن عشقِ آدمی به حقایق متعالی و آسمانی است.

خلیل‌اویچ توضیح داد که این‏چنین عشق دقیقاً گمشده‏ انسان معاصر است، چه این که عشق در جوامع مدرن به عامل نفرت تبدیل شده و تقدس آن کاملاً پایمال شده است. وی در ادامه در ضمن شرح ابیاتی از غزل آغازین «دیوان» حافظ، هدف اشعار حافظ را این دانست که به انسان‏ها راه‏‌حل ظفر بر مشکلات طریق عشق حقیقی ارایه شود تا آن‏ها بتوانند به زمره‏ «سبکباران ساحل‌‏ها» بپیوندند.

خلیل‌اویچ در ادامه توضیحات خود تأکید کرد که ادبیات فارسی از سویی دیگر میراث ادبی نور است. وی بیان داشت که در این راستا اندیشه‏ سهروردی، فیلسوف بنام ایرانی و بنیان‏گذار حکمت اشراق، از اهمیت زایدالوصف برخوردار است. سهروردی تعلیم می‌‏داده است که هویت نفس و جان آدمی اشراقی و نوری است، به همان صورتی که تمام عالم هستی و معرفت انسانی هم هویت نوری دارند. سهروردی اعلام کرده بود که در مکتب فلسفی نوین خود به واقع حکمت خسروانی حکمای ایران باستان، همچون جاماسپ و بزرگمهر را احیا می‏‌کند، گو این‏که آن‏ها هم میراث‏بران حکمت نوری و اشراقی بودند. لیکن، همچنان‏‌که بنیان‏گذار حکمت اشراق در عالم اسلام بیان می‏‌کند، نفس نوری انسان در زندان عالم ماده محبوس و غریب مانده است و هر لحظه بر عشقش به وطن حقیقی افزوده می‌‏شود.

خلیل‌اویچ اضافه کرد که قصه‏ غربت و عشق به وطن حقیقی در شرق عالم هستی، از ناب‏‌ترین آموزه‏‌های ادبیات عرفانی و فلسفی فارسی در قالب آثار سهروردی، حافظ شیرازی، مولوی و دیگر نمایندگان فاخر میراث غنی تمدنی ایران اسلامی به شمار می‏آید. سهروردی در یکی از مؤلفات خود به نام «پرتونامه» ما را دعوت می‌‏کند به این که از عالم معقولات لذت ببریم، از رذایل و جهل دردناک شویم و نگذاریم سُکر عالم طبیعت بر ما غالب شود. وی می‏خواهد آدمی، چون کمال دارد، «لذتی یابد بی‏نهایت به مشاهدت... عجایب عالم نور و دایم در آن لذت بماند».

خلیل‌اویچ در بخش پایانی سخنان خود توضیح داد که ادبیات سنتی فارسی امروز هم زنده و بانشاط است. امروز هم ایرانیان چه در خانه‏‌های خود و چه در حیات اجتماعی خود از پیام‌‏های عرفانی آن ادبیات الهام می‏‌گیرند.

عضو هیأت مؤسسین مرکز علوم دینی «قم» در بلگراد نتیجه گرفت که ضرورت ارتباط تنگاتنگ و تعامل بین معنویت، سنت و زندگی معاصر در جوامع امروزی ما باید یکی از اصیل‏ترین پیام‌‏های ادبیات فارسی برای همه‏ کسانی باشد که می‏‌خواهند آشنایی عمیق‌‏تری با فرهنگ و تمدن ایران و اسلام در شصت و یکمین نمایشگاه کتاب پیش‏رو در بلگراد پیدا کنند.

انتهای پیام/ک