هنرنمایی به عشق امام حسین (ع) / تعزیه هنری فراتر از یک نام

به گزارش خبرگزاری فارس از کرمان، تعزیه به معنای نمایشی است که در آن بیشتر واقعه کربلا به دست افرادی نشان داده می‌شود که هر یک شبیه‌خوانی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، این نمایش نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی شیعی و بیشتر در باره شهادت امام حسین (ع) و مصائب اهل بیت (ع) است.

هر چند که سابقه مشخصی از اجرای تعزیه در استان کرمان وجود ندارد، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این هنر در کرمان حدود 240 سال سابقه دارد.

عشق کرمانی‌ها به امام حسین (ع) موجب برگزاری باشکوه آیین تعزیه در مناطق مختلف این خطه می‌شود به طوری که هیچ منطقه‌ای در کرمان وجود ندارد که در آن تعزیه اجرا نشود.

 

هیچ کس حق تعطیل کردن مجلس امام حسین (ع) را ندارد

یکی از هنرمندان عرصه تعزیه در استان کرمان در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس اظهار داشت: تعزیه هنری دینی است که هنرمندان این عرصه برای افزایش بعد دینی و معنوی شیعیان فعالیت می‌کنند.

ثارالله انکوتی که شبیه‌خوانی در تعزیه را از پنج سالگی و با شبیه‌خوانی سکینه در تعزیه حضرت عباس (ع) آغاز کرده است، افزود: در حال حاضر مخالف‌خوانی شمر و ابن‌سعد را انجام می‌دهم.

وی در مورد یکی از خاطرات خود از تعزیه اظهار داشت: چند سال قبل قرار بود گروه ما در یکی از مجالس امام حسین (ع) اجرای تعزیه داشته باشد، اما ناهماهنگی‌هایی از سوی بانیان این مجلس صورت گرفت ، من به بچه‌های گروه گفتم برای این مجلس تعزیه اجرا نمی‌کنیم.

 

اجرای تعزیه در کرمان

 

مدیر اجرایی گروه منتخب تعزیه چترود تصریح کرد: بعد از این ماجرا و در روز اول ماه محرم زمانی که خیمه امام حسین (ع) را بلند می‌کردیم، دست من بین تیرک خیمه و آبسردکن گیر کرد و انگشتانم به شدت آسیب دید.

انکوتی عنوان کرد: این حادثه گوشزدی برای من بود که نباید جلسه عزاداری امام حسین (ع) را تعطیل می‌کردم و بلافاصله به بچه‌های گروه اعلام کردم که برنامه اجرای تعزیه در مجلس مذکور پابرجاست و عصر آن روز با همان دست آسیب‌دیده به اجرای تعزیه پرداختم.

وی که به همراه نخستین گروه تعزیه استان کرمان برای اجرای مجالس مختلف به کشور عراق سفر کرده است، بیان داشت: مردم عراق هرچند که زبان فارسی را به خوبی نمی‌دانستند، اما با اجرای ما تحت تاثیر قرار می‌گرفتند و استقبال بسیار خوبی از اجرای تعزیه داشتند.

انکوتی افزود: زائران ایرانی در کربلا هم از برنامه‌های گروه تعزیه کرمان بهره بردند و تعزیه‌خوان‌هایی هم که از دیگر استان‌ها اجرای ما را مشاهده کردند به ما گفتند که هنرمندان کرمانی راه را برای حضور دیگر گروه‌ها در کشورهای مختلف باز کردند.

وی ابراز داشت: ‌هنرهای بسیاری وجود دارد، اما تعزیه هنری برای عزاداری امام حسین (ع) است که وادی خوبی برای حضور جوانان به شمار می‌آید.

انکوتی با اشاره به اینکه تعداد زیادی خواننده تعزیه در کرمان حضور دارد، تصریح کرد: ما با کمبود هنرمند در حوزه موسیقی تعزیه مواجه هستیم به طوری که تمام گروه‌ها به صورت همزمان نمی‌توانند به اجرای برنامه بپردازند و باید مدتی صبر کنند تا وقت موسیقی‌زن‌های تعزیه آزاد شود.

 

درآمد موقوفات تعزیه در چه زمینه‌ای خرج می‌شود

وی با اشاره به اینکه حمایت از هنر تعزیه در استان کرمان به نحو شایسته‌ای صورت نمی‌گیرد، بیان داشت: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان با بیان این موضوع که حوزه هنری متولی تعزیه است، اجرای برنامه‌های مرتبط با این هنر را موازی‌کاری می‌داند.

انکوتی افزود: انجمن تعزیه در استان کرمان راه‌اندازی شده است، اما با توجه به اینکه متولیان این انجمن از تعزیه‌خوانان نیستند، هنرمندان تعزیه توجهی به این انجمن ندارند.

وی با بیان اینکه انجمن تعزیه کرمان حتی یک اتاق هم در اختیار ندارد، تصریح کرد: این انجمن به دنبال تشکیل انجمن تعزیه ایران تشکیل شد.

 

وی اذعان داشت: حوزه هنری و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در رشته‌های مختلف از جمله موسیقی و تئاتر به صورت مشترک فعالیت می‌کنند، اما در مورد تعزیه معتقد به موازی‌کاری هستند.

انکوتی ابراز داشت: با توجه به اینکه تعزیه جنبه عزاداری برای امام حسین (ع) را دارد، مردم مؤمن استان کرمان در مناطق مختلف موقوفاتی را برای اجرای تعزیه انجام داده‌اند.

وی با بیان اینکه اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمان هیچ حمایتی از گروه‌های تعزیه در این خطه ندارد، گفت: نمی‌دانم این نهاد درآمد موقوفات عزاداری را در چه زمینه‌ای هزینه می‌کند.

 

تعزیه، ناله و فغان مردمان دل‌سوخته است

مدیرکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان کرمان که پژوهشی را در مورد مراسم آیینی مذهبی تعزیه از دیدگاه مردم‌شناسی انجام داده است، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: برپایی آیین‌های مذهبی به ویژه هنر تعزیه‌خوانی که مربوط به سوگواری امام حسین (ع) و اهل بیت عصمت و طهارت (س) است در تاریخ این سرزمین برخلاف فراز و نشیب‌های متاثر از جریانات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زمان همواره مشاهده می‌شود.

مسعود گنجعلیخانی تصریح کرد: تعزیه از حماسه کربلا نشات گرفته و ناله، گریه و فغان مردان و زنانی دلسوخته‌ای است که از فردای عاشورا به این فاجعه جانگداز گریستند و طی بیش از یک هزار سال معنویت و تقدس و اعتبار والای این قیام را زنده نگه داشتند.

 

وی خاطرنشان کرد: تعزیه تنها شکل ویژه‌ای از نمایش طی تاریخ تئاتر مذهبی ایران است که مجریان آن انسان‌های آگاه‌دل بودند که نه به قصد تفنن و سرگرمی بلکه به دلیل ادای وظیفه در طی روزهای عزای امام حسین(ع) پا به دایره نمایش گذاشتند و با تمام شوریدگی و احساس و اعتقاد به معنا و مفهوم این آیین مذهبی ابعادی چشمگیر و والا بخشیدند.

گنجعلیخانی اذعان داشت: از آن جا که رکن اساسی مجالس تعزیه بر بنیاد فرهنگ عامه و بر زمینه اندیشه، احساس و اعتقادات عامه مردم کوچه بازار بنیان گرفته است و ساخت و پرداختی ساده زبان و بیانی روان و عامه فهم دارد از این رو تعزیه‌نامه‌ها در زمره ادبیات عامه و در مجموع فرهنگ مردم قرار می‌گیرند.

 

حمایت از تعزیه مطلوب نیست

وی افزود: معتقدم تعزیه نه تنها شیعیان را به منبع لایزال الهی پیوند می‌دهد، بلکه با یک‌دست کردن آرمان‌ها و عقایدشان آنها را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند و به آنها وحدت می‌بخشد، بدین ترتیب آرمان اصلی تعزیه خلق احساس جمعی در میان مردم است.

این مسئول فرهنگی اذعان داشت: تعزیه یک ژانر نمایشی کامل است که از دل سیر و روند فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اعتقادی ایرانیان طی قرن‌های گذشته برخاسته است.

گنجعلیخانی عنوان کرد: تعزیه در دوره آل‌بویه به جذب آیین‌های سوگواری شیعی پرداخت و در دوره صفویه با مرثیه‌های شاعرانی چون محتشم کاشانی به غنای ادبی رسید و در دوره قاجاریه بود که به نمایش کامل تبدیل شد.

وی بیان کرد: گرچه تعزیه با تکیه بر اعتقادهای مذهب شیعه و بهره‌گیری از شعر فارسی و موسیقی و آواز سنتی تنها گونه نمایشی ایرانی محسوب می‌شود، اما هنوز به طور شایسته مورد توجه و حمایت قرار نگرفته است.

 

گنجعلیخانی گفت: تعزیه‌خوانی در جامعه مذهبی و متعصب ایران بیش از هر شکل دیگری از مناسک و شعائر مذهبی می‌توانست با به تصویر در آوردن وقایع کربلا بر احساس عامه مردم تاثیر بگذارد و آنها را در حفظ ارزش‌های معنوی و رخدادهای کربلا برانگیزاند و دینداری و از خودگذشتگی شهیدان حماسه‌آفرین تاریخ تشیع را همچون انگاره و نمونه برتر رفتار در ذهن و خاطر آنان زنده و پایدار نگه دارد.

وی خاطرنشان کرد: تمام دست‌اندرکاران تعزیه‌خوانی از تعزیه‌گردان و تعزیه‌خوان و بانیان گرفته تا خادمان و تماشاچیان مجالس تعزیه، شرکت در سوگ سالار شهیدان و ذکر مصیبت و افشاندن اشک در ماتم شهادت او و آلام اهل بیتش را تلاش در پالودن گَرد مصیبت از چهره جان و سبک کردن بار گناه و تزکیه نفس و ذخیره کردن اجر معنوی و ثواب اخروی می‌پندارند.

گنجعلیخانی بیان داشت: تعزیه در القای مجموعه ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها به مردم و آموزش رفتار و ویژگی‌های سازگار با ارزش‌های والای شهادت و تعیین یک هویت فرهنگی در رفتار و اخلاق جمعی مردم جامعه نقشی مهم و موثر داشته و دارد.

 

تمام هنرها در شبیه‌خوانی گنجانده شده است

رئیس حوزه هنری استان کرمان هم به خبرنگار فارس گفت: تمام هنرهای موجود در شبیه‌خوانی گنجانده شده است.

عباس سالاری ظرفیت هنر تعزیه در استان کرمان را بسیار مطلوب عنوان کرد و افزود: تقاضاهای زیادی از استان‌های دیگر برای اجرای تعزیه استان کرمان در این مناطق وجود دارد.

سالاری با اشاره به اجرای تعزیه در عراق توسط تعزیه‌خوانان کرمانی ادامه داد: باید با بالابردن سطح علمی تعزیه‌خوانان و وحدت و همدلی در سایر کشورهای اسلامی نیز اجرای تعزیه داشته باشیم.

وی با بیان اینکه طی سال جاری سوگواره‌های محلی و منطقه‌ای تعزیه در محی‌آباد، ده‌زیار، چترود و زنگی‌آبادی برگزار شد، ابراز داشت: هدف از برگزاری سوگواره‌ها در مناطق مختلف تشکیل یک گروه تعزیه منتخب با سطح کیفی بالا است.

سالاری عنوان کرد: برای نخستین‌بار در ایران نخستین جشنواره شبیه‌خوانی‌های شادمانه یا تعزیه مضحک در کرمان برگزار می‌شود که مجلس‌های خروج مختار، تولد امام حسین (ع)، تولد امام جواد (ع) و عروسی حضرت زهرا (س) از جمله شادمانه شبیه‌خوانی هستند.

 

وی تولید 11 اثر شبیه‌خوانی شادمانه در استان کرمان را از دستاوردهای اعلام فراخوان این جشنواره برشمرد و خاطرنشان کرد: هفت اثر برتر برای حضور این جشنواره انتخاب می‌شود.

سالاری اذعان داشت: ‌گرچه فراخوان جشنواره شبیه‌خوانی شادمانه به صورت استانی بود، اما شش اثر از استان‌های دیگر نیز به دبیرخانه جشنواره مذکور ارسال شد که یک اثر از بین آثار رسیده انتخاب می‌شود و در جشنواره به صورت مهمان حضور می‌یابد.

وی افزود: حوزه هنری استان کرمان با همکاری فرهنگستان هنر 50 نسخه تعزیه را در دست انتشار دارد که شش کتاب با بهره‌گیری از این نسخ در سال جاری منتشر می‌‌شود.

 

کرمان دارای زمینه تعزیه است

این مسئول فرهنگی تصریح کرد: کرمان از معدود استان‌های دارای زمینه تعزیه است که این زمینه باید احیا شود.

سالاری در مورد سابقه تعزیه استان کرمان بیان داشت: حدود دو سال قبل 18 نفر از دانشجویان دانشگاه شهید باهنر با همکاری حوزه هنری استان کرمان پژوهشی را در مورد سابقه تعزیه در این خطه انجام دادند که نتایج پژوهش‌های مذکور نشان می‌دهد که سابقه تعزیه در استان کرمان بین 100 تا 240 سال متغیر است.

وی افزود: آن چه که امروز به صورت تعزیه حرفه‌ای در استان کرمان می‌شود رنگ و بوی فرهنگ کرمانی از جمله لهجه، گویش و لباس مردم این خطه را ندارد.

سالاری عنوان کرد: فرهنگ کرمانی در تعزیه‌ها تغییر کرده و تعزیه استان کرمان بیشتر به تعزیه ملی تبدیل شده است و تعزیه‌خوان‌های کرمانی نسخه‌های کرمان را نمی‌خوانند و نسخه‌های میرزا و میرانجم کار می‌شود.

 

وی گفت: کرمان دارای زمینه تعزیه است، اما در اجرای گروه‌های تعزیه استان کرمان تعزیه بومی این منطقه را مشاهده نمی‌کنیم و زمینه تعزیه کرمان باید احیا شود و تلاش می‌کنیم که تعزیه‌های گروه‌های کرمانی با استفاده از نسخه‌های قدیم کرمان و با لهجه کرمانی باشد.

سالاری اذعان داشت: پس از زلزله دل‌خراش بم نسخه‌های تعزیه با 150 سال قدمت از زیرآوار بیرون آمد که اصطلاحات و گویش کرمانی را در اشعار این نسخه‌ها می‌دیدیم و در منطقه رابر نیز نسخه‌هایی قرائت می‌شود که دارای گویش‌های کرمانی است که توسط تعزیه‌سراها سروده شده است.

 

طرح سوگواره بین‌المللی تعزیه بلاتکلیف است

رئیس حوزه هنری استان کرمان با بیان اینکه طرح سوگواره بین‌المللی تعزیه در این خطه نگاشته شده است، تصریح کرد: تا به امروز اعتبار لازم برای برگزاری این سوگواره محقق نشده و این طرح بلاتکلیف مانده است.

این مسئول فرهنگی با بیان اینکه طرح سوگواره بین‌المللی تعزیه در استان کرمان نگاشته شده است، بیان داشت: اما تا به امروز اعتبار لازم برای برگزاری این سوگواره محقق نشده و این طرح بلاتکلیف مانده است.

سالاری ابراز امیدواری کرد که این سوگواره بین‌المللی در هشت بخش با حضور کشورهای جهان اسلام در آینده‌ای نزدیک برگزار شود.

وی با اشاره به اینکه گروه‌های تعزیه استان کرمان 54 مجلس تعزیه را آماده اجرا دارند، گفت: بیشتر گروه‌های تعزیه کرمان آثار جدید را تمرین می‌کنند که 74 مجلس تعزیه توسط این هنرمندان آماده اجرا در ماه محرم شده است.

 

تعزیه کرمان حرفه‌ای می‌شود

این مسئول بیان داشت: مخالف‌خوان و موافق‌خوان‌های پیشکسوتی زیادی در زمینه تعزیه در ایران داریم که تعزیه‌خوان‌های کرمان در تکنیک اجرا در حد و اندازه آنها نیستند، اما در کرمان جوانانی وارد عرصه تعزیه شده‌اند و آموزش می‌بینند که این امر ما را به آینده تعزیه استان کرمان امیدوار می‌کند.

سالاری با بیان اینکه کرمان در زمینه موسیقی تعزیه به صورت حرفهای کار می‌کند، خاطرنشان کرد: 10 نفر از فعالان عرصه موسیقی تعزیه با حمایت حوزه هنری استان کرمان در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند که این دوره از بهمن ماه سال گذشته آغاز شده است.

وی با اشاره به اینکه سه نفر از فعالان موسیقی تعزیه از گذشته به صورت حرفه‌ای فعالیت می‌کردند، افزود: قرارداد با استادان این دوره‌ها به صورت تضمینی است که نوازنده‌های ما حرفه‌ای می‌شوند.

سالاری افزود: تعدادی از جوانان تعزیه‌خوان کرمان نیز در دوره‌های آموزشی دستگاه‌های موسیقی ایرانی شرکت می‌کنند و با انجام این برنامه‌های تعزیه کرمان حرفه‌ای می‌شود.

 

 

وی ابراز داشت: ‌استان کرمان در زمینه تعداد مجالس تعزیه و ساخت فضاهای تخصصی تعزیه حرف اول را در ایران می‌زند به طوری که دو فضای سرپوشیده تعزیه و 10 سکوی تعزیه در مناطق مختلف این خطه وجود دارد.

سالاری اذعان داشت: شوراهای اسلامی شهر و روستا و شهرداریها سه فضای تخصصی تعزیه را در استان کرمان احداث کرده‌اند و شهرداری کرمان نیز یک تالار ویژه تعزیه را در پارک مطهری را در دست ساخت دارد، اما در دیگر استان‌ها چنین فضاهایی وجود ندارد.

وی خاطرنشان کرد: کرمان همچنین در زمینه برگزاری کارگاههای تخصصی برای تعزیه‌خوانان و برگزاری سوگواره‌های تعزیه حرف اول را در ایران می‌زند.

 

راه‌اندازی دبیرخانه دائمی سوگواره تعزیه در کرمان

سالاری از برگزاری 19 دوره استانی سوگواره تعزیه و سه دوره کشوری این سوگواره خبر داد و گفت: این برنامه‌ها به صورت دوسالانه ادامه می‌یابند.

وی با اشاره به اینکه دبیرخانه دائمی سوگواره تعزیه در استان کرمان دایر شده است، ابراز داشت: کرمان سابقه 54 ساله در اجرای تعزیه در روز عاشورا دارد که به دنبال انجام نوآوری در این روز هستیم.

سالاری با بیان اینکه 160 مجلس تعزیه برای شش ماهه دوم سال جاری پیش‌بینی شده است، عنوان کرد: هنرمندان کرمانی علاوه بر استان کرمان در دیگر استان‌ها از جمله کهکیلویه و بویراحمد و فارس 15 مجلس تعزیه را اجرا می‌کنند.

 

وی اذعان داشت: هیچ بخش و روستایی در استان کرمان وجود ندارد که فاقد گروه تعزیه باشد، اما بسیاری از این گروه‌ها فقط در ایام محرم دور هم جمع می‌شوند و اجراهای آنها حداکثر به 12 مجلس می‌رسد.

سالاری با اشاره به اینکه 30 گروه تعزیه در استان کرمان در مناسبت‌های مختلف به اجرای برنامه می‌پردازند، افزود: این گروه‌ها شتاب بیشتری به سمت حرفه‌ای شدن دارند.

وی ابراز داشت: 11 گروه حرفه‌ای تعزیه در استان کرمان فعالیت می‌کنند که به روز هستند و مجالس غریب و معروف تعزیه را با هم کار می‌کنند و ارتباط آنها با شورای تعزیه استان کرمان بیشتر از دیگر گروه‌ها است.

.................................

گزارش از مهسا حقانیت

 

عکس‌ها از محسن رجب‌پور

.................................

انتهای پیام/80019/ی/ژ1001