تحولات بنیادین آموزشی در سایه بی‌اطلاعی خانواده‌ها

به گزارش خبرگزاری فارس از قم آموزش و پرورش بنا ‌به ضرورت تغییرات اجتماعی یکی از سازمان‌های پیچیده و بزرگ اجتماعی در هر کشوری محسوب می‌شود که در همه دولت‌‌ها از کوچک و بزرگ، قدرتمند و ناتوان و صنعتی یا در حال توسعه، درصد زیادی از تولید ناخالص ملی و بودجه جاری کشور به آن اختصاص داده می‌شود. در کشور ما نیز تغییرات بسیاری در نظام تعلیم و تربیت عمومی اتفاق افتاده است که باید هر یک از این تغییرات را در جای خود مورد تحلیل قرار داد.

تقریباً کسی نیست که نداند امسال قرار است یکی از مهم‌ترین تغییرات در نظام آموزشی رخ دهد و ریل‌گذاری جدیدی در نظام آموزشی اتفاق بیفتد. این تغییر که در واقع استقرار یک سیستم آموزشی جدید محسوب ‌می‌شود قرار است از مهر 91 در سطح کشور اجرایی شود و طی آن نظام آموزشی از سیستم کنونی که 4-3-5 است به سیستم 3-3-6 تبدیل شود.

در واقع سیستم 3-3-6 بخشی از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که در سال 90 رونمایی شد و قرار است نسخه درمانی برای بیماری‌های مزمن آموزش و پرورش کشور باشد. از آنجا که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یک سند بالادستی و کلان است، نیاز به تفسیر جزء به جزء و اجرای مرحله‌ای بخش‌های مختلف دارد که سیستم 3-3-6 از تفسیر بخشی از این سند که دوران تحصیل را به چهار دوره سه ساله تقسیم کرده، به دست آمده است.

البته آنچه این روزها از اخبار وزارت آموزش و پرورش به گوش می‌رسد، حاکی از این است که این نظام آموزشی نیز در آینده نزدیک تغییر خواهد کرد و به چهار دوره سه ساله تبدیل خواهد شد.

تحول بنیادین یا تغییرات روبنایی

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یک سند بالادستی و جامع است که در آن هدف آموزش و پرورش تربیت افرادی «مؤمن، حقیقت‌جو و عاقل، عدالت‌خواه و صلح‌جو، ظلم ستیز، جهادگر، شجاع و ایثارگر و وطن دوست، جمع‌گرا و منتظر و جهانی‌اندیش، با اراده و امیدوار، خودباور و دارای عزت نفس، دانا و توانا، پاکدامن و با حیا، انتخابگر و آزادمنش، خلاق و کارآفرین و مقتصد، سالم و با نشاط، قانون‌دار و نظم پذیر و..» تعیین شده است. اما مشخص نیست چرا از میان این همه گزاره پر اهمیت که در این سند به آن تاکید شده و باید مدنظر مسئولان قرار بگیرد، تنها موضوع تغییر ساختار آموزشی اینطور شتاب‌زده در دستور کار مسئولان آموزش و پرورش قرار گرفته است.

البته وزیر آموزش و پرورش در اظهارات خود درباره این طرح، طولانی شدن دوره ابتدایی را دارای دلایل تربیتی ذکر و اشاره کرده که اثرات مهم تربیتی دوره ابتدایی در پنج سال امکان کامل شدن نداشته و نیاز به یک سال زمان بیشتر در این زمینه دارد. اگر این اظهار نظر را مرجع دلیل قطعی اجرای این طرح بدانیم باید گفت با اجرای نظام 3-3-3-3 این اثر از بین رفته و نقض غرض خواهد شد.

خانواده‌ها بی‌خبر از فلسفه تغییرات در آموزش و پرورش

ممکن است گفته شود کم و زیاد شدن طول دوره‌های آموزشی مسئله کم اهمیتی است و نمی‌تواند چالشی برای آموزش و پرورش ایجاد کند، اما آموزش و پرورش با 950 هزار پرسنل و بیش از 12 میلیون دانش‌آموز و سر و کار داشتن با 20 میلیون خانواده ایرانی باید خود را برای تغییرات بزرگ یا کوچک آماده کرده و هیچ چیز را به آزمون و خطا واگذار نکند. از این رو علاوه بر لزوم کار کارشناسی دقیق برای ایجاد هر تغییر، از آنجا که هر تحولی در آموزش و پرورش به طور مستقیم با خانواده‌های ایرانی ارتباط پیدا می‌کند، طبعاً باید آنها را درباره این تغییرات قانع کرد.

آنچه به ذهن می‌رسد این است که این روزها خانواده‌ها با تغییرات هر روزه‌ای که در نظام آموزشی رخ می‌دهد، کمی گیج شده‌اند و مفهوم این تحولات برایشان گنگ است. برخی هم این طرح را بازگشت نظام آموزشی به قبل می‌دانند.

رحیم موسوی که پدر چهار فرزند است در مراجعه برای نام‌نویسی فرزندش در ششم ابتدایی این موضوع را به گونه دیگری بیان می‌کند.

وی با اشاره به تحولات پی در پی نظام آموزشی می‌گوید: یک روز دبیرستان چهار ساله است، سال بعد پیش دانشگاهی اضافه می‌شود و دوباره برمی‌دارند. الان هم که می‌گویند مدارس ابتدایی شش ساله شده اما کسی نیست توضیح دهد این چه فرقی با گذشته دارد و چه فایده‌ای برای ما خواهد داشت.

خانم خانه‌داری که دارای سه فرزند است، درباره اطلاعاتش در زمینه نظام جدید آموزشی می‌گوید: اطلاعات زیادی ندارم فقط می‌دانم که مثل گذشته‌ها، دوره ابتدایی شش ساله شده است.

وی ادامه می‌دهد: از گوشه و کنار چیزهایی در زمینه تغییر در نظام آموزشی شنیده‌ایم اما هیچ اطلاعات دقیقی در رابطه با این موضوع به ما داده نشده است.

این مادر قمی با ناباوری نسبت به مفید بودن تحولات جدید در آموزش و پرورش اضافه کرد: فکر نمی‌کنم اتفاق خاصی رخ دهد چرا که در کشور ما نظام آموزشی به شکل آزمون و خطاست؛ کاری را اکنون انجام می‌دهند و چند سال بعد افراد دیگر می‌گویند، اشتباه بوده است.

آنچه در این زمینه ضروری به ذهن می‌رسد، لزوم کار اقناعی صحیح برای همراه کردن جامعه با اجرای این طرح است. به نظر می‌رسد اطلاعات خانواده‌ها از اجرای این طرح ناقص و ضعیف است که برای رفع این مشکل باید برنامه‌ریزی شود.

مشکل کمبود نیروی انسانی

با شش پایه شدن دوره ابتدایی میزان کمبود معلم لااقل 15 درصد معلمان شاغل دوره است. این نیروها با جا به جایی اجباری از سایر دوره‌ها و به کارگیری نیروی جدید با حداقل آموزش یا بدون آموزش و جذب اندک نیروی تربیت معلم تأمین خواهد شد. هر یک از راه‌های مذکور پیامدهای خاصی خواهد داشت. اجرای توأم با موفقیت این اقدامات در حالتی خوش‌بینانه، تضمین تداوم وضع کنونی و نه تحول بنیادین خواهد بود. بر این اساس نیروی مازاد دوره راهنمایی از جمله مسائل سه سال آتی خواهد بود که از آن پس به دوره متوسطه جا به جا خواهد شد.

در استان قم نیز مشکل کمبود نیرو برای پایه ششم وجود داشته که مسئولان با انتقال معلمان از دوره راهنمایی، جذب نیرو از نهضت سوادآموزی و به کارگیری سرباز معلم تلاش کرده‌اند تا این مشکل را برطرف کنند.

مدیرکل آموزش و پرورش استان قم در این رابطه با اشاره به آمار نیروی انسانی برای پیاده کردن نظام 3-3-6 از نیاز 3 هزار و 926 نفری آموزش و پرورش خبر داده و گفته از این تعداد 3 هزار و 43 نفر آن موجود بوده و آموزش و پرورش با کمبود 833 نیرو دست و پنجه نرم کرده که برای جبران این تعداد از طریق جذب فارغ‌التحصیلان تربیت معلم، آموزشیاران نهضت سوادآموزی، نیروهای قرارداد کار معین، انتقالی از استان‌های دیگر، بازگشت از سایر دوره‌ها، استمرار کار افراد بازنشسته و سرباز معلم و از طریق معاون آموزشی مناطق اقدام کرده است.

وی با بیان اینکه در سال جاری در پایه ششم ما 588 کلاس خواهیم داشت خاطر نشان کرد: تعداد ورودی ما امسال در مقطع ابتدایی تاکنون حدود 18 هزار نفر است که برنامه‌ریزی‌های دقیقی برای تأمین نیازهای آموزشی آنها شده است.

کمبود فضای آموزشی در دوره ابتدایی

مشکل کمبود فضای آموزشی یکی از معضلات کنونی برای اجرای طرح 3-3-6 است. آموزش و پرورش در سال تحصیلی 91- 90 با ایجاد دوره ابتدایی شیفت ثابت صبح، جای احتمالی فیزیکی تشکیل پایه ششم را از قبل مسدود کرده است. اینک با شش پایه شدن دوره ابتدایی برای جبران کمبود فضا، برگشت به وضع قبلی، استفاده از راهروها و یا دفتر معاون و معلمان و مشاوره و یا تعطیلی دوره آمادگی و افتتاح پروژه جدید از جمله راهکارهای پیش رو خواهد بود. اغلب این راهکارها اگر به درستی و موفقیت اجرا شود، معرف تداوم نظام آموزشی در مدار وضع موجود و نه تحول بنیادین خواهد بود. این کمبود فضا معضل بزرگی در راه هوشمندسازی مدارس است و برنامه‌های استان در این زمینه را به عقب خواهد راند.

آنطور که مسئولان آموزش و پرورش استان قم می‌گویند اجرای طرح 3-3-6 نیازمند 700 کلاس آموزشی در مقطع ششم ابتدایی است. مجیده مولایی، معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان قم در زمینه روند اجرای این طرح اینطور توضیح می‌دهد: از آبان ‌ماه سال گذشته یک‌سری بررسی‌هایی انجام شد تا کمبود فضای آموزشی و نیرو در این حوزه را مورد بررسی قرار دهیم. در فضاهای آموزشی کار ساماندهی انجام شد. در حدود 80 درصد مدارس مشکلی از لحاظ تأمین مکان ندارند و با کمی جابه‌جایی در کلاس‌بندی‌ها نیاز جدید برطرف شد.

وی با اشاره به تشکیل کارگروه تخصصی برای بررسی مشکلات موجود در استان قم عنوان داشت: برخی از مدارس نیاز به تعمیرات داشته و یا باید کلاس‌هایی از نو در آنها ساخته می‌شد که این موضوع نیز مورد بررسی قرار گرفت و قرار شد به همان اندازه که نیاز دارند، ساخت و ساز در این مدارس انجام شود و اکنون نیز برخی از مدارس درگیر این ساخت و سازها هستند.

مولایی افزود: نیاز برخی از مدارس نیز با تعمیرات جزئی و استفاده از امکانات موجود برطرف می‌شد. در مورد درصد بسیار جزئی از مدارس نیز که به هیچ عنوان امکان ایجاد فضای آموزشی جدید را نداشتند، با توجه به ازدیاد فضایی که در مدارس راهنمایی وجود داشت، از نزدیک‌ترین مدرسه راهنمایی کمک گرفتیم.

تعلل در اجرای طرح

معاون آموزش ابتدایی اداره‌ کل آموزش و پرورش استان قم با رد کردن اجرای شتاب‌زده طرح 3-3-6 اظهار داشت: این طرح از سال 68 در دستور کار آموزش و پرورش بوده است. در واقع شرایط آن زمان اقتضا می‌کرد که دوره پیش‌دانشگاهی برای ایجاد آمادگی در دانش‌آموزان برای حضور در دانشگاه ارائه شود اما با تغییر شرایط و ایجاد فرصت برای حضور تعداد بیشتری از دانش‌‌آموزان در دانشگاه‌ها فلسفه وجود پیش‌دانشگاهی از بین رفت و شرایط جدیدی برای نظام آموزش رسمی ایجاد شد.

وی ادامه داد: در واقع پیش دانشگاهی گذرگاهی برای غربال‌گری دانش‌آموزان بود تا تعداد کمتری به دانشگاه برسند اما در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که ما در دانشگاه‌ها صندلی خالی داریم اما دانشجو به اندازه آن وجود ندارد. در نتیجه پیش‌دانشگاهی دیگر موضوعیت ندارد و باید تغییری در نظام آموزشی صورت پذیرد.

آنطور که مسئولان آموزش و پرورش می‌گویند مسائل تربیتی از موضوعاتی است که در طراحی 3-3-6 مؤثر بوده است.

مولایی در این رابطه می‌گوید: تأثیر تربیت در دوره ابتدایی بسیار بیش از دیگر مقاطع است و اضافه کردن پایه ششم در واقع به دلیل همین اهمیت دوره ابتدایی است. شاکله تربیتی دانش‌آموز در دوره ابتدایی شکل می‌گیرد. هر کار تربیتی و آموزشی که در دوره ابتدایی انجام شود، تأثیر بسیار بیشتری نسبت به دیگر مقاطع خواهد داشت.

وی اضافه کرد: سند تحول آموزش و پرورش که در آذر ماه سال گذشته رونمایی شد در واقع نقشه راه آموزش و پرورش را تبیین کرد. در این سند دوره‌های آموزشی به چهار دوره تحصیلی سه ساله یعنی ابتدایی یک و دو و متوسطه یک و دو تقسیم شده است. این موضوع یکی از مأموریت‌های اصلی آموزش و پرورش است که اجرای آن توسط مسئولان و دست‌اندرکاران دنبال می‌شود.

به گفته مولایی در حال حاضر نیز تلاش‌هایی انجام شده تا تفکیک در این پایه‌ها اتفاق بیفتد و مدارس جدید در استان قم نیز با این نگاه ساخته می‌شوند.

وی در این رابطه می‌گوید: اعلام کردیم هر مدرسه‌ای که می‌تواند، از همین امسال این تفکیک را انجام داده و ابتدایی یک و دو را از هم جدا کند.

به هر حال نظام آموزشی 3-3-6 از مهر ماه در تمام کشور اعمال خواهد شد و مانند هر تغییری با مشکلات و چالش‌های خود روبه‌رو خواهد بود اما آنچه در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد، صبوری معلمان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان تا رفع این مشکلات و همراهی با مسئولان در کنار امید به پا گرفتن حرکت‌های قوی‌تر در راستای تحولات بنیادین واقعی در این نهاد پر اهمیت است.

==============  

گزارش: زینب آخوندی

============== 

انتهای پیام/و10/د1000