چکیده مقاله:
جنبش اسماعیلیه در واپسین سالهای سده سوم قمری در مغرب اسلامی با همت داعیان فعالی چون ابوعبدالله شیعی پس از مبارزات طولانی فرهنگی و توفیقات نظامی با تکیه بر شرایط سیاسی حاکم بر مغرب میانه و بهره‌گیری از نارضایتی قبایل کتامه از وضع موجود به بار نشست و دولتی منتسب به علویان فاطمی در آن سرزمین تاسیس شد. مدد رسان فاطمیان در احاطه بر مغرب و دست اندازی بر دولت‌های مقارن آنان، استراتژی گفتمانی متکی بر اندیشه مهدویت و بهره‌گیری از شعارهای نافذ برای جلب رضایت سرخوردگان اجتماعی و تبلیغ ظهور مهدی به‌عنوان ناجی ظلم دیدگان بود. گرچه این شعار برگرفته از فرهنگ دینی، برای مدتی توانست سیادت معنوی را در مغرب اسلامی برایشان به ارمغان آورد؛ اما ناپایداری آن لطمات سختی را بر دولت نوخاسته فاطمیان فرود آورد. این‌که تکوین، هژمونی، عاملان گفتمان مهدویت فاطمیان در مغرب اسلامی چگونه بود؟ چرا این گفتمان نتوانست در مغرب به پایایی دولت فاطمیان کمک کند؟ علل عدم پایداری این هژمونی در مغرب چه بود؟ خواست مقاله پیش رو است. تحقیقات نشان داد این گفتمان به دلیل چالش‌های سیاسی ناشی از درگیری همه جانبه با دولت‌های مختلف و تبدیل اندیشه مهدویت آغازین به ابزاری برای اغواگری و تحقق نایافتگی وعده‌های پوشالی، عدم موفقیت در برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی، نتوانست در مغرب پایدار بماند. این پژوهش متکی بر نظریه تحلیل گفتمان لکلوئو و موف، با روش توصیفی و تحلیلی مستند به منابع تاریخی به وارسی فرضیه‌های مطرح پرداخته است.
کلیدواژگان: فاطمیان، مغرب اسلامی، گفتمان، مهدویت، اسماعیلیه.
نویسندگان:
زینب علیزاده جورکویه ,فاطمه جان احمدی
دو فصلنامه مطالعات تاریخی جهان اسلام - دوره چهارم، شماره 8, پاییز و زمستان 1395.
برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید. 
