چکیده
اقبال روزافزون مخاطبان ایرانی به شبکه‌های ماهواره‌ای، لزوم مطالعه محتوای این شبکه‌ها را - بالأخص مطالعه شبکه‌های کودک که کمتر مورد تحقیق قرار گرفته‌اند- دوچندان کرده است. بر این مبنا شبکه جم‌جونیور، به‌عنوان مطرح‌ترین شبکه ماهواره‌ایِ پخش برنامه‌های کودک به زبان فارسی، برای مطالعه در نظم گفتمانی محل مناقشه‌ی «هویت مطلوب زنانه» انتخاب شد. با استفاده از قابلیت‌های تحلیلیِ نظریه گفتمان لاکلا و موف[1]، سه برنامه شبکه جم‌جونیور با عناوین «باربی؛ زندگی در خانه رؤیایی»، «رقصندگان آسمان» و «اسکوبی دو؛ راز گنجینه» مورد مطالعه قرار گرفتند. در انیمیشن باربی، «زیبایی و جذابیت» به‌عنوان دال مرکزی برنامه شناسایی شد و در دو انیمیشن دیگر، دال گفتمانیِ «اجتماعی بودن» به‌عنوان دال مرکزی شناسایی شد. در برآیند کلی مطالعه گفتمان این شبکه، مشخص گردید که دال مرکزی مجموع برنامه‌های مطالعه شده در نظم گفتمانی هویت زنانه «اجتماعی بودن» است. این در حالی است که دال‌های پیرامونیِ دیگری نیز چون «فردگرایی»، «روابط میان جنسیتی»- روابط آزاد، غیررسمی و بر اساس دوستی- ، «اخلاق‌مداری»، «زیبایی و جذابیت»- به تعریف پوشش آزاد، اندام نما و نیمه برهنه- و ... منظومه گفتمانی این شبکه را در نظم گفتمانی هویت زنانه تشکیل می‌دهند. این گفتمان دیگری‌هایی را نیز برای خود متصور است که اغلب در قالب هویت‌هایی بی‌اخلاق، شرور و شیطانی، ضد انسانیت و... تصویر می‌شوند، که به‌حسب مذمومیت مطلق این‌گونه دال‌ها، نشانه‌های کمتر بدیهیِ دیگری مانند عدم اجتماعی بودن، احساساتی نبودن و ... ، با آنها پیوند می‌خورد. این پیوندهای گفتمانی درواقع محل‌های نزاع اصلیِ گفتمان شبکه جم‌جونیور را تشکیل می‌دهند.
[1]. Ernesto Laclau and Chantal Mouffe
کلیدواژه‌ها: شبکه جم‌جونیور؛ هویت زنانه؛ تحلیل گفتمان؛ لاکلا و موف؛ اجتماعی بودن
نویسندگان:
مسعود کوثری: دانشیار ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران
امیرعلی تفرشی: کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)
فصلنامه مطالعات فرهنگ – ارتباطات - دوره 17، شماره 36 - شماره پیاپی 68، زمستان 1395.
برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید. 
