فوت ناگهانی آقای هاشمی رفسنجانی در در اردوگاه اصلاح طلبان و اعتدالیون دارای آثار و تبعاتی بود که جبران آن به ظاهر با مشکلاتی روبرو است. از جمله این موارد می‌توان به انتخاب آقای ولایتی به عنوان جایگزین آقای هاشمی اشاره کرد که در سی ام دی ماه 1395 با حکم رهبری صورت پذیرفت. هرچند نسبت نزدیکی بین وی و هاشمی وجود داشت اما این جابجایی، تغییرات جدی در دانشگاه آزاد را به همراه داشت که پیش از این قابل پیش بینی نبود!
دانشگاه آزاد اسلامی از اوایل دهه شصت کار خود را آغاز کرد. اولین رئیس این دانشگاه عبدالله جعفرعلی جاسبی بود که دوران طولانی‌مدت ریاست وی در دانشگاه انتقادات زیادی درباره نحوه مدیریت و گردش مالی این دانشگاه ایجاد کرد. بعد از کش‌وقوس‌های فراوان ریاست این دانشگاه از اسفند 1390 از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرهاد دانشجو واگذار شد. دانشجو تا شهریور 92 رئیس دانشگاه آزاد بود، اما با روی کار آمدن دولت روحانی و فشار رئیس و برخی اعضای هیئت امنا، حمید میرزاده جایگزین وی شد و روند اصلاحی‌ای که آغاز شده بود، متوقف شد.
آغاز فسادستیزی و عزل میرزاده
علی‌اکبر ولایتی رئیس هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد در نخستین نشست خبری خود در بهمن 1395 به دغدغه‌ها درباره این دانشگاه واکنش نشان داد و گفت "امور مالی و محاسباتی دانشگاه آزاد باید شفاف بوده و هیچ نقطه ابهامی نداشته باشد". وی همچنین به اصلاح ساختار دانشگاه آزاد اشاره کرد و گفت "هر کاری که در راستای اصلاح، پیشرفت و ترقی دانشگاه آزاد لازم باشد دریغ نمی‌کنیم".
ولایتی در مورد آغاز روند تغییر و تحولات در دانشگاه آزاد می‌گوید: «پس از انتصاب اینجانب از سوی مقام معظم رهبری به عنوان رئیس هیئت موسس و انتخاب من به عنوان رئیس هیئت امنا، در مسائل متعدد و پیچیده وارد شدم که این مسائل شامل فسادهای مالی نیز می‌شد. ابتدا تلاش من بر آن بود که به صورت مسالمت‌آمیز این معضلات حل شود. لذا به آقای میرزاده رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بابت فسادهای مالی موجود در دانشگاه آزاد تذکراتی داده شد.»
حضور چندماهه آقای ولایتی و مشخص شدن تخلفات و مفاسد متعدد موجود در این سیستم موجب شد تا آقای دکتر میرزاده از ریاست دانشگاه عزل گردد و این در حالی بود که به گفته آقای ولایتی، آقای هاشمی نیز در اواخر عمرشان قصد اجرایی کردن چنین تصمیمی را داشته است!
در سوم اردیبهشت ماه جاری، چهار تن از اعضای هیأت امنا، خواستار برگزاری جلسه فوق العاده هیأت امنا شدند. این جلسه ابتدا با حضور 9 نفر از اعضا تشکیل می‌شود و درباره موضوع رئیس دانشگاه آزاد و مسائل مربوط به مدیریت این دانشگاه بحث و بررسی صورت می‌گیرد؛ با این حال وزرای علوم و بهداشت که اعضای حقوقی هیئت امنا هستند برای شرکت در جلسه هیئت دولت از جلسه خارج می‌شوند.
در ادامه جلسه، اعضای هیئت‌امنای دانشگاه آزاد، تصمیم به عزل حمید میرزاده و سرپرستی علی‌محمد نوریان می‌گیرند و پس از بحث و بررسی در این جلسه به «حمید میرزاده» پیشنهاد استعفا می‌شود که وی نمی‌پذیرد. پس از مطرح شدن موضوع عزل حمید میرزاده، دو نفر دیگر از اعضا (میرزاده- سید حسن خمینی) جلسه را به اعتراض ترک می‌کنند، با این حال با توجه به حضور اکثریت اعضای هیئت امنا، یعنی 5 نفر، همچنان جلسه دارای حدنصاب بوده و به همین دلیل ادامه می‌یابد. سپس با موافقت اعضای هیأت امنا، میرزاده از ریاست دانشگاه آزاد اسلامی کنار گذاشته و «علی‌محمد نوریان» به سرپرستی این دانشگاه منصوب شد.
ولایتی در مورد اختلافات ایجاد شده و دلایل برکناری میرزاده به وجود مفاسدی در مدیریت وی اشاره کرده و می‌گوید: «این فسادهای مالی از زمان حیات مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی مطرح شده بود. آقای علی‌محمد نوریان که دبیرکل هیئت موسس هستند و از سوی مرحوم هاشمی‌رفسنجانی به سمت بازرسی منصوب شده بودند این موارد را مطرح کرده بودند و بنا به شهادت برخی از اعضای هیئت موسس و امنا ( که در صورت لزوم اسامی آنها را خواهم گفت) قرار بود آقای میرزاده عزل شود. اگر لازم شد نام بعضی از مدعیان امروز که خبر تصمیم مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی مبنی بر عزل میرزاده را حضورا به اینجانب گفتند را خواهم گفت. وقتی آیت‌الله هاشمی گزارش این مفسده‌ها را شنیده گفته بود که برخورد با فرد مورد نظر پس از انتخابات صورت گیرد.»
بخشی از فساد مستقیم به فرد میرزاده و منسوبین به وی باز می‌گردد که از جمله آن به اقدام فرزند وی می‌توان اشاره کرد که آقای ولایتی معتقد است وی «از برخی روسای واحدها خواسته است که با شرکت خاصی قرارداد انعقاد کنند و آن فرد زیر بار نرفته و مغضوب آقای میرزاده قرار گرفته است. گزارش‌های متعدد و مستدل مبنی بر این فسادها موجود است.»
آغاز دوران سرپرستی دکتر نوریان
دکتر علی‌محمد نوریان که اسفند 1393 با نظر اعضای هیأت مؤسس دانشگاه آزاد به عنوان دبیر این هیأت انتخاب شده بود، دارای دکترای مهندسی برق به صورت مشترک از دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه ولز انگلستان است. پس از گذشت ده روز از انتصاب وی به سرپرستی موقت دانشگاه آزاد، تغییرات در بدنه این دانشگاه آغاز شد و نوریان در احکامی جداگانه معاون امور مجلس و سرپرست معاونت پژوهش و فناوری، معاون دانشجویی و فرهنگی، مشاور و رئیس مرکز حوزه ریاست و مشاور رئیس دانشگاه در امور اقتصاد دانش بنیان و سرمایه گذاری را منصوب کرد.
بنابراین، حجت الاسلام ابراهیم کلانتری، رئیس نهاد رهبری در دانشگاه تهران جانشین طه هاشمی در معاونت دانشجویی، «علیرضا منادی سپیدان» نماینده سابق مجلس جانشین «حجت الاسلام علی عسکری» در معاونت امور مجلس دانشگاه، «مرتضی موسی خانی» جانشین «ابراهیم واشقانی فراهانی» در معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد، «سید علی اصغر تروهید» جانشین «محمد مصطفی دعاگویی» در حوزه ریاست شده اند.
نوریان، سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی همچنین در احکامی، «غلامعلی کمالی» را در غیاب خود به عنوان سرپرست امور دبیرخانه هیأت مؤسس این دانشگاه، «صالح اسکندری» را به عنوان مدیرکل روابط عمومی و امور رسانه‌های دانشگاه آزاد، «محمد مهدی جولایی» را به عنوان مدیرکل روابط عمومی و «هادی گوهری» را به عنوان مدیر کل دفتر امور پیگیری های ویژه منصوب کرد.
برکناری یاسر هاشمی
پس از گذشت نزدیک به چهار ماه از تغییرات اولیه دانشگاه آزاد، قرعه تغییر در هسته مرکزی دانشگاه آزاد و هیات امنای آن به نام «یاسر هاشمی» پسر کوچک آیت الله هاشمی رفسنجانی افتاد. در همین راستا، «یاسر هاشمی» ضمن تأیید خبر برکناری‌اش از ریاست دفتر هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی، تصریح کرد: با توجه به همه علاقه، انگیزه و وظیفه‌ای که نسبت به دانشگاه آزاد اسلامی احساس می‌کردم، علاقه‌مند بودم که کارم را در این دانشگاه ادامه دهم، چون این دانشگاه را میراث آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای مردم می‌دانم.
وی با بیان اینکه به این حکم هیچ اعتراضی ندارم، چون هرگونه تصمیم‌گیری درباره دانشگاه آزاد را حق دکتر ولایتی می‌دانم، افزود: متأسفانه امکان همکاری برای من فراهم نشده و خوشحالم که حداقل در این مورد اقدام قانونی انجام شده است.
رئیس سابق دفتر هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: روز گذشته، دکتر نوریان، سرپرست دانشگاه آزاد شفاهی برکناری‌ام را به نقل از دکتر ولایتی اعلام کرد. این جابجایی به طور طبیعی با واکنش جریان سیاسی خاصی همراه بود.
ورود سید حسن خمینی به ماجرا
در این بین آقای سید حسن خمینی، عضو هیات موسس و هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی پیشگام این اقدام سیاسی شد و طی نامه‌ای به رییس‌جمهور ضمن اعلام فقدان وجاهت قانونی در موضوع عزل رییس دانشگاه و نیز نصب سرپرست جدید بدون رای‌گیری در هیات امنا دانشگاه از وی خواست نسبت به مسئله برای راهگشایی ورود کند! متن نامه چنین است:
«بسمه تعالی / جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای روحانی
با سلام / به نظر اینجانب روند عزل برادرمان جناب اقای میرزاده از وجاهت قانونی برخوردار نیست و حداقل آن است که شبهه غیر قانونی بودن آن بسیار قوی است . هم چنین نصب سرپرست نیز بدون رای گیری در هیات امنا بوده است. ورود حضرتعالی در مسئله حتما مفید و راهگشا خواهد بود. / با تشکر / سید حسن خمینی 2/3/96»
اینکه چرا سیدحسن پیشگام این اقدام گردیده و چرا پای رئیس‌جمهور را به وسط کشیده است، سوالاتی است که باید برای آن پاسخی ارائه کرد؛ اما به اندازه کافی این حقیقت آشکار می‌گردد که پشت پرده این اقدام، اهداف سیاسی نهفته است، جالب آنکه وی ادعاهای بدون پشتوانهای مطرح کرده و روند برکناری میرزاده و انتخاب سرپرستی نوریان کاملا قانونی و مطابق روند تصمیم‌گیری در این دانشگاه بوده است.
حجت‌الاسلام محمد محمدیان رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری و عضو هیئت‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی روایتی از جلسه عزل میرزاده و برکناری وی با اکثریت آراء را مطرح کردند که ابطال کننده ادعاهای سید حسن خمینی است. وی می‌گوید:
«جلسه‌ای که منجر به عزل رئیس دانشگاه آزاد و معرفی سرپرست موقت برای این دانشگاه بود از معدود جلساتی بود که با حضور تمامی اعضاء هیئت امناء و از جمله شخص آقای سیدحسن تشکیل شده بود و با رفتن دو وزیر محترم که به‌دلیل همزمانی جلسه با هیئت دولت نتوانستند تا آخر جلسه حضور داشته باشند، هیچ خللی در نصاب قانونی جلسه پیش نیامد.
وقتی برای استعفای آقای میرزاده رأی‌گیری شد، هفت نفر از نه نفر اعضای هیئت امنا حضور داشتند و آقایان سیدحسن خمینی و حمید میرزاده رأی ندادند و پنج نفر دیگر رأی دادند.
آقای سید حسن اعتراض کردند که "شما فقط برای استعفاء رأی‌گیری کردید، ولی برای عزل رئیس دانشگاه در صورتی که استعفا نداد رأی‌گیری به عمل نیامد!"، جناب آقای ولایتی بلافاصله برای عزل رئیس دانشگاه در صورتی که استعفا ندهد درخواست رأی کرد که آن هم با پنج رأی به تصویب رسید.
در اینجا آقای سیدحسن که بسیار عصبی شده بودند با حالت قهر جلسه را ترک کردند و به‌دنبال ایشان آقای میرزاده نیز با گفتن این سخن که "از فردا در دانشگاه حاضر نخواهم شد"، جلسه را ترک کردند.
با رفتن این دو نفر هنوز جلسه رسمیت خود را داشت، زیرا 5 نفر از اعضاء هیئت امنا حضور داشتند که طبق اساسنامه اکثریت به شمار می‌روند و به همین دلیل برای سرپرستی آقای نوریان رأی‌گیری شد که به‌اتفاق آراء تصویب شد و همچنین برای حسابرسی دانشگاه آزاد توسط مؤسسه مفید راهبر رأی‌گیری به عمل آمد که آن نیز به تصویب رسید.
جای بسیار تعجب است که آقای سیدحسن خمینی که حداقل در عزل و نصب سه رئیس دانشگاه آزاد در زمان مرحوم آقای هاشمی‌رفسنجانی حضور داشت و کمترین اعتراضی نکرد، اکنون که به‌صورت کاملاً قانونی و مطابق اساسنامه رئیس دانشگاه برکنار و سرپرست قانونی به‌جای ایشان انتخاب شده است، لب به اعتراض می‌گشاید! ای‌کاش حداقل یک بار اساسنامه دانشگاه آزاد را مطالعه می‌کردند!»
حمایت افکار عمومی از فسادستیزی در دانشگاه آزاد
در کنار این بازی‌های سیاسی، امروز خواست عموم دانشجویان، نمایندگان مجلس و شخصیت‌های علمی کشور شفاف‌سازی در امور این دانشگاه است و عجیب است کسانی که شعار شفافیت سر می‌دهند، حال که نوبت به خودشان رسیده زیر بار نمی‌روند.
نامه 156 نماینده مجلس شورای اسلامی خطاب به علی اکبر ولایتی موید این مطالبه عمومی است. نمایندگان ضمن تأکید بر نقش و جایگاه این دانشگاه و تدبیر حکیمانه مقام معظم رهبری در انتصاب ولایتی، تاکید کردند خواهان ادامه و استمرار رشد کیفی و ارتقاء جایگاه علمی کشور در عرصه‌های ملی و بین‌المللی بوده و حمایت جدی خود را از اقدامات مدبرانه وی اعلام کردند.
فعالین و تشکل‌های مختلف دانشجویی دانشگاه آزاد نیز در این روزها با اظهار نظرات مختلف و صدور بیانیه ها، حمایت خود را از اقدام اصلاح‌طلبانه آقای ولایتی برای ریشه کن کردن فساد و رانت‌خواری در این دانشگاه اعلام داشته اند و امید است که این اقدامات به ثمر رسیده و بخشی از مطالبه مردم حداقل در حوزه دانشگاه محقق گردد.
به عنوان نمونه "متین منتظمی" دبیرکل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان با اشاره به عملکرد مدیر سابق دانشگاه آزاد گفت: قوه قضائیه به فسادهای میرزاده و فرزندانش در دانشگاه آزاد ورود کند. وی افزود: ایجاد تغییر و تحول در دانشگاه آزاد با سابقه فسادهایی که در آن شکل گرفته بوده میان نیروهای انقلابی امید ایجاد کرد، زیرا گویای قرار گرفتن این دانشگاه در مسیر اصلی خود است... اینکه مدیریت جدید این دانشگاه، دانشگاه آزاد را از میراث خانوادگی خارج کند، امر پسندیده‌ای است، زیرا این دانشگاه متعلق به نظام اسلامی است و باید در راستای اهداف انقلاب اسلامی حرکت کند.
سخن پایانی
مبارزه با فساد و ساختارهایی که حاصل و خروجی آن ویژه خواری، توزیع ناعادلانه قدرت و ثروت و در نهایت ناکارآمدی است، در طول چهار دهه گذشته از انقلاب اسلامی به مهمترین اولویت و دغدغه ملت تبدیل شده است. بعید است در جامعه گروهی از مردم را با هر گرایش سیاسی یافت شود که از مبارزه با فساد حمایت ننماید. در این میان در طول دهه‌های اخیر برخی مجموعه‌های سیاسی، اجتماعی، آموزشی و ... بدلایل متعددی که پرداختن به آن از حوصله این نوشتار بیرون است، به تدریج به بنگاهی اقتصادی تبدیل شدند و در فرآیندی قرار گرفتند که از کمترین نظارت‌ها برخوردار نبوده و ساختار اداره آنها با نوعی الیگارشی همراه گردید که ظرفیت تجمیع فساد در آن بطور ویژه‌ای نهادینه شده است. کافی است که چنین مراکز فسادخیزی با جریان‌های سیاسی نیز پیوند خورده تا تبدیل به مافیایی مخوف گردند تا از دسترسی هرگونه کنترل و نظارت مردمی خارج بمانند و از پاسخگویی به افکار عمومی طفره روند.
دانشگاه آزاد اسلامی را می‌توان یکی از مجموعههایی دانست که عملکرد آن در طول این سال‌ها همواره با سوالات و ابهامات و تردیدهای مختلفی مواجه بوده، اما به دلیل ساختاری که به برخی ویژگی‌های آن اشاره گردید، متولیان آن پاسخ شایستهای برای افکار عمومی ارائه نکردهاند!
امید که با تغییر مدیریت این دانشگاه بستر برای پاکسازی ساختار این مجموعه از فساد فراهم آید، و با شفاف سازی اقتصادی، شاهد شکل گیری مجموعه ای باشیم که اولویت آن آموزش و توسعه علمی و پژوهشی کشور خواهد بود.
نویسنده: مهدی سعیدی
انتهای متن/
