به گزارش خبرگزاری فارس از همدان، همه ما در زندگی دچار ناراحتی‌های مختلف معده از ترش کردن و سنگینی آن گرفته تا دردهای عجیب و غریب و زخم و... شده‌ایم و به نوعی با آن دست و پنجه نرم کرده‌‌ایم و یا شاهد دردهای گوارشی اطرافیان خود بوده‌ایم؛ اما کمتر کسی به این موضوع فکر کرده که چه چیزی به نفع و یا ضرر معده است و چه غذاهایی را باید بخوریم، چه چیزی را نخوریم و یا چگونه بخوریم؟
آیا معده تنها جایی برای پر کردن مواد غذایی از هر نوعی است و آیا ممکن است معده از دست ما دلخور شود، شاید همه دردها و ناراحتی‌های معده که به شکل‌های مختلف به علت عدم رعایت‌ها و مراعات نکردن این عضو مقاوم بروز می‌کند، خشم معده به خاطر رفتار خوردن ما باشد.
بیتوجهی به چگونگی خوردن غذا در بین مردم همدان، باعث شده با نگاهی به دور و اطراف خود متوجه معده‌درد اکثر افراد، از کوچک گرفته تا بزرگ باشیم.
به طور حتم پیشگیری از این عارضه نیازمند اطلاع‌رسانی در خصوص عدم تناول غذاهایی است که برای معده ضرر دارد، اگر نسبت به این امر توجهی نکنیم ممکن است معده‌درد به یکی از بیماری‌های شایع در همدان تبدیل شود.
حال برای شناخت بیشتر این عضو با تولی صفری، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و محقق طب سنتی و مدرس کتاب قانون (طب بوعلی سینا) به گفت‌وگو نشستیم و پاسخ سئوالات را از منظر طب سنتی جویا شدیم.
فارس: در مورد معده و طبیعت آن در بدن بفرمایید؟
صفری: در طب سنتی ایران از «معده» به عنوان یکی از اعضای اصلی بدن نام برده می‌شود هرچند بعضی از حکما آن را اعضای رئیسه بدن مانند قلب و مغز ندانسته‌اند اما در متون طبی از مهم بودن و سالم بودن آن بسیار یاد شده است.
مزاج طبیعی معده باید گرم و تر باشد و گرمای معده هم ذاتی است، البته از همجواری با قلب و کبد گرم می‌شود و این گرما برای هضم و پختن غذا لازم و ضروری است.
معده دستگاه هضم اول بوده و دارای دریچه ورودی و خروجی است، هرگاه غذا وارد معده می‌شود آماده نگهداری و انجام فرایندهای مختلف می‌شود.
فارس: عملکرد معده در بدن طبق آنچه در متون پزشکی قدیم آمده چگونه است؟
صفری: در معده چهار قوه کار می‌کنند، یک «قوه جاذبه» که غذا را به سمت خود می‌کشد و دوم «قوه ماکسه» که غذا را در خود نگه می‌دارد و سوم «قوه هاضمه» یعنی انجام فعل و انفعالات روی مواد غذایی و تولید ماده‌ای کشکاب مانند که به آن کیلوس معدی و در طب امروزی به آن کیموس می‌گویند و «قوه دافعه» که کیموس معدی را به سمت اثنی عشر و روده‌ها هدایت می‌کند و از محیط معده دور می‌سازد.
مواد دفعی وقتی از معده وارد روده باریک شده از آنجا توسط عروق ماساریقا به سمت کبد می‌رود و داخل کبد تحت آنزیم‌های مختلف ترکیبات دچار دگرگونی شده و اخلاط چهارگانه ساخته می‌شود که این اخلاط چهارگانه دم، صفرا، بلغم و سودا غذای بدن بوده که باید به تناسب و نیاز بدن در بدن تهیه و آماده شوند.
سالم بودن بدن به تناسب داشتن این اخلاط بستگی دارد و امروزه آنچه از بیماری‌های مختلف در افراد مشاهده می‌شود به علت نبود تعادل و تناسب بین این اخلاط به دلایل مختلف هستیم.
فارس: دسته‌بندی بیماری‌های معده در طب بوعلی سینا چگونه است؟
صفری: در طب سنتی بیماری‌های معده به دو دسته سوء مزاج (مادی و ساده) و بیماری مشارکتی تقسیم می‌شود، که در نوع مشارکتی به عوامل بیرونی مانند سردی، گرمی، خشکی هوا، آلودگی هوا که از طریق جذب پوستی اتفاق می‌افتد و ضربه و یا همجواری با عضوهای همسایه و... بیماری اتفاق می‌افتد.
در عارضه سوء مزاج مادی هرگاه تعادل اخلاط در بدن به هم بخورد روی معده تاثیر کرده و مزاج گرم و تری آن را به هم می‌ریزد، غذاهای فریز شده، یخ زده، ناپخته، صنعتی، فست‌فودها و نوشیدنی‌های گازدار علت بر هم زدن این تعادل معده هستند.
بیماری‌های مختلفی چون ترش کردن، سستی معده، جوش معده، کوچک یا بزرگ بودن معده زخم معده، سرو صدای زیاد معده، نفخ حالت تهوع و.... در امراض معده تعریف شده است که پایه همه این بیماری‌ها سوء مزاج معدی است.
با رعایت چند نکته می‌توان جلوی همه این عوارض را گرفت یا در درمان معده استفاده کرد و اگر این بیمارهای معده درمان و ریشه‌یابی نشود خود زمینه بیماری‌های سخت دیگر و یا سرطان می‌شود که متاسفانه امروز در جامعه به شکل عجیبی در حال گسترش است.
فارس: در مورد درمان بیماری‌های معده و یا موارد پیشگیری آن توضیح بدهید؟
صفری: اولین نکته عدم رعایت وعده‌های غذایی است که باید به موقع و در هنگام احساس گرسنگی صادق غذا تناول شود، دوم بر هم خوردن مواد غذایی که امروز بر سر سفره‌ها بسیار رایج است (یعنی غذایی که هنوز هضم نشده غذایی دیگر روی آن بخوریم)، سوم بدخوری غذا (یعنی غذای خام با پخته و غذای غلیظ مانند کله‌پاچه با یک غذای رقیق، غذایی سرد با گرم و... با هم خورده شود)، چهارم پرخوری کردن و زیاد حجم معده را پر کردن که دیگر جایی برای هضم غذا در معده وجود ندارد، پنجم ریزه‌خواری کردن (یعنی افرادی که دائما دهانشان در حال تکان خوردن است و هرگز در طول روز به معده استراحت نمی‌دهند)، ششم، نوشیدن آب در حین غذا خوردن و روی غذا، هفتم عدم تحرک بعد از غذا که بعضی افراد حتی می‌خوابند و مواردی دیگر که به علت‌های مختلف و زیادی اشاره شده است اما این چند نکته بسیار کلیدی و مهم بوده و با رعایت آنها در طول زندگی فرد دچار ناراحتی نمی‌شود.
علاوه بر موارد بالا در زندگی صنعتی امروز وجود غذاهای بی‌کیفیت صنعتی و فست‌فودها که ارزش غذایی ندارند، شیرینی‌جات و نانهای سفید، گرسنگی زیاد دادن به معده، وجود تنوع زیاد مواد غذایی صنعتی و... همه باعث بیماری معده است.
فارس: آیا راهی برای تقویت معده وجود دارد؟
صفری: حال در مقابل برای تقویت و درمان عارضه‌ها معده باید تا زمانی که گرسنه نشدیم دست به غذا نبریم، نباید کاملا سیر شویم و همین دو نکته را حضرت امیرمومنان (ع) 1400 سال پیش به ما مسلمانان گوشزد کرده‌اند زیرا باید حجمی از معده خالی باشد تا فضای کافی برای هضم غذا وجود داشته باشد، قبل و بعد از غذا نمک خوردن که باز این نکته در سخنان معصومین(ع) به کرات آورده شده است، توصیه شده است.
نمک قبل از غذا، اشتهاآور است و بزاق دهان را برای هضم ترشح می‌کند، باید جنبه ضد عفونی نمک را هم مد نظر داشته باشیم.
خوردن یک نوع غذا و در هنگام وجود تنوع غذایی از غذاهای موافق هم استفاده شود مثلا با کله پاچه، ترشی و با ماهی ماست نخورند، مصرف بسیار کم ترشیجات نیز باید مد نظر باشد زیرا ترشی را یکی از علل پیری زودرس معرفی می‌کنند.
در طب سنتی هرچیزی که کم مصرف شود «دوا» ست و هرچیزی که وسیع استفاده شود «بلا» است.
برای تقویت معده باید نان سبوسدار که خوب خمیر شده و پخت شده باشد، گوشت گوسفندی جوان، انجیر خشک که در همه فصول هم وجود دارد، انگور در تابستان و مویز در فصلی که انگور نیست، خرما در مناطقی که با آن عادت دارند، برنج دمی با شویت و زیره و زعفران و رشته، خوردن میوه‌ها و سالاد به عنوان یک وعده غذایی یا با فاصله زیاد از وعده غذایی، خوردن غذاهای هر فصل مثلا آب دوغ خیار در تابستان و پرتقال در زمستان، خوردن غذاهایی که معطرند یا معطر شده با زنجبیل، دارچین، زعفران، مصرف نکردن آب بین غذا مد نظر باشد.
فارس: آیا در طب سنتی ـ ایرانی غذایی کلیدی برای معده داریم که قابل استفاده برای اکثر مردم باشد؟
صفری: در میان همه غذاها، آبگوشت سنتی ایران غذایی بسیار مقوی و موافق معده بوده که در آن از همه نوع ترکیبات غذایی از حبوبات، گوشت گوسفندی خوب، غلات، ادویه و... استفاده می‌شود و بهتر است در پخت آبگوشت به مقدار کم از گندم استفاده شود که سرشار از ویتامین ب است و بسته به مزاج افراد درصد ادویه‌های قابل استفاده آن ، مانند فلفل، لیمو عمانی و...) را می‌توان کم و زیاد کرد و این غذا سرشار از انواع ویتامین‌ها و املاح بوده و حتی علم تغذیه نیز به این موضوع اذعان دارد.
همه بیماری‌هایی که برای معده مطرح شد بسته به افراد مختلف با مزاج‌های مختلف دارای علائم خاصی است و درمان خاص خود را می‌طلبد و افراد بدون نظر پزشک متخصص و یا کارشناس طب سنتی هرگز نباید از داروها به صورت خودسرانه استفاده کنند؛ استفاده خودسرانه خود باعث ایجاد امراض معدی گسترده در آینده خواهد شد.
نتیجه اینکه، همه افراد عادات غذایی و شیوه غذا خوردن خود را بر سر سفره‌هایی که مادر آنها را تهیه می‌کند به دست می‌آورند و ذائقه افراد در خانواده از همان دوران کودکی و بسته به ذائقه پدر و مادر شکل می‌گیرد؛ پس شناخت حداقلی از خواص غذاها با طبع و مزاج افراد خانواده و چگونه غذا خوردن و استفاده از هر غذا در زمان خاص خودش برای خانم خانه به عنوان مدیر آشپزخانه لازم و ضروری است.
یعنی دقیقاً علمی که در زمان‌های نه چندان دور مادران از آن اطلاع داشتند و با اقدامات پیشگیرانه خود راه امراض و بیماری‌ها را به خانه و بر روی اعضای آن می‌بستند و اگر دردی جزئی هم بود خود با غذا آن را درمان می‌کردند.
فارس: حال با توجه به اینکه شهر همدان در منطقه سرد و خشک قرار گرفته؛ مردم باید از چه نوع غذاهایی برای جلوگیری از بیماری معده استفاده کنند؟
صفری: مردم از مصرف زیاد ترشیجات که متاسفانه در همدان بسیار رایج است بپرهیزند؛ بهتر است از تنقلاتی مانند مویز و توت خشک و گردو، بهره بگیریم.
از مصرف میوه‌ها و غذاهای سرد به مقدار زیاد پرهیز شود. خوردن سیب که همدان هم از وجود چنین میوهای بینیاز است برای مزاج مردم همدان مناسب است.
با وجود دانشمند بزرگی چون بوعلی سینا در همدان مردم این شهر باید اطلاعات خوبی در مورد هوای شهر خود و طبع و مزاج خود و غذاهایی که باید مصرف کنند، داشته باشند تا دچار عارضه نشوند.
به امید روزی که همه ما کمی به عقب برگردیم و کمی از علم طب سنتی خود بهره بگیریم و در زندگی روزمره خود به کار ببندیم.
==============
گفت‌وگو از الهام شهابی
=============
انتهای پیام/89001/ط30/ض1002
